گنبد آهنین یا سقف توری؟

رژیم صهیونیستی به دلیل موجودیت نامشروعش همواره با خطر جنگ و درگیری مواجه بوده است، چرا که این رژیم امنیت خود را بر اساس ناامن کردن محیط پیرامون و حمله به دشمنان بنیان گذاشته است. با توجه به این وضعیت، اسرائیل سرمایه‌گذاری زیادی در زمینه تسلیحاتی و به ویژه سامانه‌های پدافندی انجام داده است.
این رژیم سامانه‌های دفاعی چندلایه خود را به عنوان یک افسانه در رسانه‌ها معرفی کرده که قادر به حفاظت کامل از ساکنان سرزمین‌های اشغالی است. اما حملات گروه‌های مقاومت و به ویژه سه عملیات ایران تحت عنوان «وعده صادق»، پایان این افسانه را اعلام کرد. به عبارتی، حملات ایران نمایانگر ضعف و ناکارآمدی‌های سامانه دفاعی چندلایه اسرائیل را برای همگان بود. در این نوشتار، به بررسی مهم‌ترین سامانه‌های دفاعی اسرائیل و نقاط ضعف آن ها خواهیم پرداخت.
۱.ساختار دفاع هوایی چندلایه اسرائیل
سامانه دفاعی رژیم صهیونیستی که سال‌ها با تبلیغات گسترده به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و نفوذناپذیرترین ساختارهای دفاعی منطقه معرفی می‌شد، طی نزدیک به یک سال اخیر بیش از همیشه در بوته آزمون قرار گرفت. عبور موفق موشک‌های ایرانی از این سپر دفاعی، پرسش‌های جدی را درباره کارایی آن مطرح کرده و به‌ویژه در سطوح تصمیم‌گیری نظامی و سیاسی اسرائیل، نگرانی‌های تازه‌ای پدید آورده است. اگرچه مقامات اسرائیلی همچنان از موفقیت‌های نسبی سامانه‌های دفاعی خود سخن می‌گویند، واقعیت‌های میدانی و تحلیلی، تصویر متفاوتی از توان پدافندی رژیم ارائه می‌دهد.
دفاع موشکی رژیم صهیونیستی بر اساس یک ساختار چندلایه طراحی شده که هر لایه وظیفه مشخصی در برابر تهدیدات گوناگون دارد؛ از راکت‌های کوتاه‌برد گرفته تا موشک‌های بالستیک دوربرد و حتی تهدیدات هوایی نظیر پهپادها و موشک‌های کروز.
پیکان؛ ستون فقرات دفاع ضدبالستیک
در رأس ساختار دفاع هوایی چندلایه رژیم صهیونیستی، سامانه «پیکان» (Arrow) قرار دارد که شامل دو نسخه اصلی یعنی پیکان-۲ و پیکان-۳ است. این سامانه به صورت مشترک میان اسرائیل و آمریکا و با مشارکت شرکت آمریکایی بوئینگ توسعه یافته است. هدف اصلی از طراحی این سامانه، رهگیری موشک‌های بالستیک میان‌برد و دوربرد در مراحل بالایی پرواز آن‌ها حتی در خارج از جو زمین است. نسخه پیکان-۲ که از سال ۲۰۰۰ به خدمت گرفته شده، می‌تواند موشک‌هایی با برد کوتاه تا متوسط را در ارتفاع حدود ۵۰ کیلومتر رهگیری کند. طبق ادعای رژیم، این سامانه توانایی شناسایی اهداف را از فاصله ۵۰۰ کیلومتری دارد و به طور هم‌زمان می‌تواند تا ۱۴ هدف را درگیر کند. کاربرد اولیه آن پس از تجربه موشک‌باران عراق در جنگ خلیج فارس شکل گرفت. نسخه پیشرفته‌تر یعنی پیکان-۳، برای مقابله با موشک‌های دوربرد طراحی شده و برد عملیاتی آن تا ۲۴۰۰ کیلومتر است. طبق اعلام صهیونیست‌ها، این سامانه به‌طور خاص برای تهدیدات راهبردی مانند موشک‌های شهاب ایرانی توسعه یافته و توانایی رهگیری اهداف را در خارج از جو زمین دارد.
فلاخن داود؛ سامانه میان‌برد چندمنظوره
در لایه میانی دفاع موشکی اسرائیل، سامانه «فلاخن داود» (David’s Sling) قرار دارد که با همکاری شرکت اسرائیلی رافائل و شرکت آمریکایی RTX (ریتیون سابق) توسعه یافته است. هدف از توسعه این سامانه، پر کردن شکاف میان پیکان و گنبد آهنین و مقابله با طیف وسیعی از تهدیدات شامل موشک‌های بالستیک تاکتیکی، راکت‌های میان‌برد، موشک‌های کروز و پهپادها بوده است. این سامانه که از سال ۲۰۱۷ به خدمت گرفته شده، برای رهگیری تهدیداتی طراحی شده که از فاصله ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتری شلیک می‌شوند. فلاخن داود، بخشی جایگزین برای سامانه‌های قدیمی‌تر مانند پاتریوت و هاوک محسوب می‌شود. نکته قابل توجه در مورد این سامانه، قیمت بالای هر موشک آن است که در حدود یک میلیون دلار برآورد شده است. به همین دلیل، استفاده از این سامانه معمولاً در شرایطی صورت می‌گیرد که گفته شده، تهدیدی مستقیم متوجه مناطق مسکونی یا زیرساخت‌های حساس شناسایی شده باشد.
گنبد آهنین
شاید شناخته‌شده‌ترین بخش از پدافند چندلایه رژیم صهیونیستی، سامانه «گنبد آهنین» (Iron Dome) باشد. این سامانه که برای رهگیری راکت‌ها، خمپاره‌ها و پهپادهایی با برد کوتاه (۴ تا ۷۰ کیلومتر) طراحی شده، از سال ۲۰۱۱ عملیاتی شده و نقش مهمی در محافظت از مناطق مسکونی در برابر حملات گروه‌هایی مانند حماس و جهاد اسلامی دارد.
گنبد آهنین به صورت خودکار مسیر پرتابه‌ها را محاسبه کرده و تنها در صورتی موشک رهگیر شلیک می‌کند که خطر برخورد با مناطق مسکونی وجود داشته باشد. این ویژگی باعث شده کارایی اقتصادی سامانه تا حدی افزایش یابد. هر سامانه گنبد آهنین شامل واحد رادار، مرکز کنترل و چند پرتابگر است که هرکدام توانایی شلیک ۲۰ موشک را دارند.
اگرچه میزان موفقیت این سامانه در رهگیری اهداف پروازی ساده بالا عنوان شده است، اما در برابر موشک‌های بالستیک پیشرفته و ‌هایپرسونیک با چالش‌های جدی مواجه است. سرعت بسیار بالا و مسیرهای غیرقابل پیش‌بینی موشک‌های ‌هایپرسونیک، سامانه را دچار تأخیر در واکنش و ناکارآمدی در رهگیری می‌کند. گنبد آهنین در برابر چنین تهدیداتی تنها به‌عنوان بخشی از زنجیره دفاعی می‌تواند عمل کند و به پشتیبانی از سامانه‌های دیگر وابسته است.
تاد؛ بازوی آمریکایی دفاع از اسرائیل
در بالاترین سطح دفاعی، رژیم صهیونیستی به حمایت‌های نظامی آمریکا وابسته است. سامانه تاد (THAAD) که یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های پدافندی ارتش آمریکا به شمار می‌رود، برای رهگیری موشک‌های بالستیک در مرحله نهایی پرواز طراحی شده و در شرایط خاص، به‌عنوان مکمل دفاعی برای اسرائیل به کار گرفته می‌شود. حضور عملیاتی تاد در منطقه، نشان‌دهنده آن است که علی‌رغم تبلیغات گسترده درباره توان داخلی دفاعی اسرائیل، این رژیم در برابر تهدیدات پیچیده و گسترده ناچار به اتکا به نیروهای فرامنطقه‌ای است.
۲.ضعف‌ و ناکارآمدی سیستم دفاعی رژیم صهیونی
اسرائیل به دلیل مشکلات ساختاری و عدم مشروعیت، سرمایه‌گذاری کلانی در توسعه سامانه‌های دفاع هوایی انجام داده است. این سامانه‌ها برای مقابله با تهدیدات متنوع، از راکت‌های کوتاه‌برد تا موشک‌های بالستیک دوربرد، طراحی شده‌اند. با این‌ حال، حملات اخیر، به‌ویژه از سوی ایران، نشان‌دهنده ناکارآمدی‌ها و آسیب‌پذیری‌هایی در این سیستم‌ها بوده است.
اشباع عددی: ناتوانی در برابر حملات گسترده
یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف سامانه‌های دفاعی اسرائیل، به‌ویژه گنبد آهنین، ناتوانی در مقابله با حملات اشباع‌شده است که در آن تعداد زیادی موشک و پهپاد به‌صورت همزمان شلیک می‌شوند. در درگیری‌های سال ۲۰۲۱ با حماس، بیش از ۴۳۰۰ راکت از غزه شلیک شد که طبق ادعای صهیونیست ها، گنبد آهنین حدود ۹۰ درصد آن‌ها را رهگیری کرد، اما برخی راکت‌ها به مناطق مسکونی اصابت کردند و خسارات و تلفاتی به بار آوردند. در عملیات وعده صادق ۲ (مهر ۱۴۰۳)، ایران حدود ۲۰۰ موشک بالستیک و بیش از ۱۰۰۰ پهپاد شلیک کرد که طبق اعلام رسانه‌های غربی حداقل ۳۳ موشک به پایگاه هوایی نواتیم اصابت کرد. این حملات نشان داد که سامانه‌های پیکان و گنبد آهنین در برابر حجم بالای پرتابه‌ها با کمبود رهگیر مواجه می‌شوند. «الجزیره» گزارش داده که در جنگ ۱۲ روزه ۱۴۰۴، شلیک‌های همزمان ایران ذخایر موشک‌های رهگیر اسرائیل را به شدت تحت فشار قرار داد، به‌طوری‌که اسرائیل مجبور به اولویت‌بندی دفاع از مناطق پرجمعیت شد. این محدودیت به دلیل ظرفیت محدود پرتابگرها و زمان لازم برای بارگذاری مجدد آن‌ها تشدید می‌شود.
هزینه‌های لجستیکی: بار مالی سنگین
هزینه‌های بالای عملیاتی و لجستیکی یکی دیگر از نقاط ضعف کلیدی سامانه‌های دفاعی رژیم صهیونیستی است. هر موشک تامیر گنبد آهنین بین ۴۰ تا ۱۰۰ هزار دلار هزینه دارد، درحالی‌که موشک‌های پیکان بین ۲ تا ۳/۵ میلیون دلار و موشک‌های تاد بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون دلار هزینه دارند. در درگیری‌های ۲۰۲۱، هزینه رهگیری راکت‌های ارزان‌قیمت حماس (چند صد دلار) به صدها میلیون دلار رسید. «وال‌استریت ژورنال» گزارش داد که از اکتبر ۲۰۲۳ تا ژوئن ۲۰۲۵، اسرائیل حدود ۱/۵ میلیارد دلار برای رهگیرهای پیکان هزینه کرد. این هزینه‌ها در جنگ‌های فرسایشی فشار مالی سنگینی بر اقتصاد تل‌آویو وارد می‌کند. «رئوون پداتزور» تحلیلگر نظامی اسرائیلی، در مصاحبه با «هاآرتص» اظهار داشت که شلیک تعداد زیادی راکت ارزان‌قیمت می‌تواند اقتصاد اسرائیل را فلج کند. علاوه بر این، وابستگی به کمک‌های مالی و لجستیکی آمریکا، به‌ویژه برای تأمین موشک‌های تاد، این آسیب‌پذیری را تشدید می‌کند.
چالش پهپادها و قایق‌های انفجاری
پهپادهای کوچک و قایق‌های انفجاری به دلیل موقعیت راداری پایین، برای رادارهای پیشرفته مانند EL/M-۲۰۸۴ چالش‌برانگیز هستند. در سال ۲۰۱۲، یک پهپاد ایرانی متعلق به حزب‌الله توانست از پایگاه هسته‌ای دیمونا تصویربرداری کند بدون اینکه توسط رادارهای اسرائیل شناسایی شود. طبق اعلام الجزیره، در جنگ ۱۲ روزه، پهپادهای ایرانی به اهداف حساس، از جمله تأسیسات نظامی در تل‌آویو اصابت کردند. این ناکارآمدی به دلیل محدودیت رادارها در شناسایی اهداف کم‌ارتفاع و کوچک است. سامانه فلاخن داوود، که برای مقابله با پهپادها و موشک‌های کروز طراحی شده، در برابر این تهدیدات عملکرد ضعیفی داشته است. گزارش‌های «بی‌ بی‌ سی» نشان می‌دهد که در حملات ژوئن ۲۰۲۵، پهپادهای ایرانی با پرواز در ارتفاعات پایین، از رصد رادارهای اسرائیلی گریختند و خسارات قابل‌توجهی به زیرساخت‌ها وارد کردند.
جمینگ سایبری و الکترونیکی: آسیب‌پذیری شبکه‌های ارتباطی
وابستگی سامانه‌های دفاعی رژیم صهیونیستی به شبکه‌های ارتباطی و راداری، آن‌ها را در برابر حملات سایبری و جمینگ الکترونیکی آسیب‌پذیر می‌کند.
جمینگ الکترونیکی به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن با ارسال امواج رادیویی مزاحم، اختلال یا تداخل در سیگنال‌های ارتباطی ایجاد می‌شود. در جنگ ۱۲روزه، گروه‌های هکری اختلالاتی در شبکه‌های فرماندهی و کنترل رژیم صهیونیستی ایجاد کردند. این حملات توانایی هماهنگی بین رادارها، مراکز کنترل و پرتابگرها را کاهش داد.
مناطق مرزی دور: محدودیت‌های جغرافیایی
مناطق مرزی دورافتاده، به‌ویژه در مرزهای شمالی و جنوبی اسرائیل، به دشمنان این رژیم امکان می‌دهد حملاتی را بدون تشخیص فوری انجام دهند. به گزارش الجزیره، حزب‌الله در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ از مناطق مرزی لبنان برای شلیک راکت‌ها و پهپادها استفاده کرد که رادارهای اسرائیلی نتوانستند آن‌ها را به‌موقع شناسایی کنند. همچنین طبق گزارش بی بی سی در حملات ایران در ژوئن ۲۰۲۵، برخی موشک‌ها از مسیرهای غیرمستقیم شلیک شدند که شناسایی آن‌ها را برای رادارهای EL/M-۲۰۸۰ دشوار کرد. این محدودیت به دلیل پوشش ناکافی رادارها در مناطق مرزی و وابستگی به اطلاعات ماهواره ای و پهپادی است که ممکن است در شرایط جنگی مختل شوند.
گنبد آهنین یا سقف توری؟
دریافت همه صفحات
دانلود این صفحه
آرشیو