در پنج ماه نخست سال، صادرات ۲۰ میلیارد دلاری فرآورده‌های نفتی رقم خورد

بازار پایدار صادرات نفتی

گروه اقتصادی
به‌تازگی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی خبر داد که در پنج‌ماهه نخست امسال، صادرات به ۲۰ میلیارد دلار رسیده که معادل ماهانه چهار میلیارد دلار است. وی در جریان نشست خبری خود همچنین توضیح داد که در پنج‌ماهه نخست امسال، صادرات به ۲۰ میلیارد دلار رسیده که معادل ماهانه چهار میلیارد دلار است، درحالی‌که سال گذشته میانگین ماهانه ۴/۸ میلیارد دلار ثبت‌شده بود. حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت،گاز و پتروشیمی بیان کرد: سال گذشته کل صادرات فرآورده‌های نفتی به ۶۰ میلیارد دلار رسید و به‌طورمعمول در نیمه دوم سال، وضعیت صادرات بهبود پیدا می‌کند.حسینی با اشاره به جزئیات صادرات فرآورده‌ها اظهار داشت: از میان محصولات نفتی، تنها پلیمر‌ها رشد صادرات داشته‌اند؛ میزان صادرات این بخش از یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار تن در سال گذشته، به یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار تن در سال جاری رسیده که نشان‌دهنده افزایش ۲۴ درصدی است. حسینی توضیح داد: متانول و قیر کاهش چشمگیری داشته‌اند؛ صادرات متانول از دو میلیون و ۹۰۰ هزار تن در سال گذشته به ۲/۶ میلیون تن امسال رسیده است. صادرات قیر نیز با افت از ۴/۵ میلیون تن به ۳/۹ میلیون تن طی این مدت کاهش‌یافته است. وی بابیان اینکه تعطیلی دوماهه به دلیل ایام عید، انفجار بندرعباس و جنگ ۱۲ روزه را از عوامل تأثیرگذار برافت صادرات اثرگذار است، گفت: هرچند تحریم‌های سازمان ملل مهم هستند و بر آینده کشور و نسل‌های بعدی تأثیر می‌گذارند، اما اثر چندانی بر صادرات و واردات ایران نداشته‌اند. حسینی تأکید کرد: ما به همراه دولت تلاش می‌کنیم تحریم‌های سازمان ملل کمترین اثر را بر تجارت ما بگذارد. سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت،گاز و پتروشیمی ایران بابیان اینکه تحریم‌های جدید هیچ‌چیزی به شرایط کنونی اضافه نکرده اس، گفت: در سال ۸۹ و ۹۰ که تحریم‌های سازمان ملل بر روی ایران اعمال‌شده بود میزان صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ما افزایش‌یافته و تمامی کشورهايی که قطعنامه صادر کرده بودند نفت ما را خریداری کردند. کارشناسان و آگاهان این حوزه نیز می‌گویند که اگر صادرات فرآورده‌های نفتی در پنج ماه نخست امسال به رقم قابل‌توجه ۲۰ میلیارد دلار رسیده است؛ نشان‌دهنده جایگاه راهبردی کشور در تجارت انرژی و همچنین ظرفیت بالای کشور در عرصه تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی است. آن‌ها این میزان را دستاورد اقتصادی می‌دانند چراکه این حجم در شرایطی رقم خورده که اقتصاد جهانی با چالش‌های فراوانی ازجمله نوسان قیمت انرژی و محدودیت‌های تجاری مواجه است. بااین‌حال، روند صادرات کشور نشان می‌دهد که کشورمان توانسته است با اتکا به توان داخلی و تجربه موفق فعالان بخش خصوصی و دولتی، مسیر خود را در بازارهای جهانی تثبیت کند. 
ظرفیت‌های داخلی در توسعه صادرات کدامند؟ 
یکی از مهم‌ترین عوامل تقویت صادرات فرآورده‌های نفتی، ظرفیت بالای تولید داخلی است. طی سال‌های اخیر با توسعه پالایشگاه‌ها، ارتقای فناوری‌های تبدیل نفت خام به فرآورده‌های باارزش افزوده بیشتر و افزایش بهره‌وری در صنایع پتروشیمی، توان صادراتی کشور به شکل چشمگیری افزایش یافته است. امروز ایران نه‌تنها نفت خام بلکه فرآورده‌هایی همچون پلیمرها، متانول، قیر و فرآورده‌های گازی را در حجم بالا به بازارهای منطقه‌ای و جهانی عرضه می‌کند. به‌ویژه صادرات پلیمرها با رشد ۲۴ درصدی نسبت به سال گذشته، نشان‌دهنده تغییر مسیر صادرات از خام‌فروشی به فرآورده‌فروشی است؛ مسیری که به افزایش درآمد ارزی پایدار و ایجاد ارزش‌افزوده داخلی کمک شایانی می‌کند. کارشناسان معتقدند ادامه این روند می‌تواند اقتصاد کشور را از نوسانات بازار نفت خام مصون سازد و درآمدهای ارزی کشور را متنوع‌تر کند. 
نقش بخش خصوصی در تقویت صادرات چیست؟
حضور فعال بخش خصوصی در عرصه صادرات فرآورده‌های نفتی نکته‌ای حائزاهمیت است. درحقیقت باید بگوییم که شرکت‌های خصوصی با انعطاف‌پذیری بالاتر، امکان ورود به بازارهای متنوع‌تری را دارند و تاکنون نیز توانسته‌اند در کنار شرکت‌های بزرگ دولتی، سهم قابل‌توجهی در بازارهای منطقه‌ای به‌دست آورند. به‌بیان‌دیگر پویایی بخش خصوصی و تجربه فعالان اقتصادی امروز به نقطه اتکای مهمی برای تداوم صادرات تبدیل شده است و توسعه را عملیاتی ساخته است. 
بازارهای متنوع صادراتی
یکی از نقاط قوت صادرات فرآورده‌های نفتی، تنوع بازارها است. مشتریان منطقه‌ای کشور از آسیای میانه گرفته تا شبه‌قاره هند، شرق آسیا و چه‌بسا کشورهای آفریقایی، هرکدام بخش مهمی از صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این تنوع باعث شده تا کشورمان وابستگی مطلق به یک یا چند مشتری خاص نداشته باشد و بتواند در شرایط تغییرات سیاسی و اقتصادی، مسیر صادرات خود را ادامه دهد. کارشناسان تأکید دارند که جغرافیای ایران نیز در این میان یک مزیت بزرگ است. قرار گرفتن در همسایگی ۱۵ کشور و دسترسی به آب‌های آزاد از طریق خلیج‌فارس و دریای عمان، ایران را به یک کریدور مهم انرژی در منطقه تبدیل کرده است چراکه این جایگاه ژئوپلیتیکی، امکان دسترسی سریع و کم‌هزینه به بازارهای متعدد را فراهم می‌سازد. یکی دیگر از نکات مهم در بررسی وضعیت صادرات، موضوع تحریم‌هاست. اگرچه در سال‌های گذشته بارها تحریم‌های سازمان ملل و کشورهای غربی علیه ایران وضع شده، اما تجربه نشان داده که این محدودیت‌ها اثر تعیین‌کننده‌ای بر روند صادرات ایران نداشته است و براساس آمارها در مقاطع مختلف چه‌بسا شاهد افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی بوده‌ایم. درحقیقت همان‌گونه که فعالان اقتصادی و کارشناسان بارها اشاره کرده‌اند، تحریم‌های جدید هیچ‌چیزی به شرایط موجود اضافه نکرده است و بنابراین نمی‌تواند بر روند صادرات نیز اثر بگذارد. درواقع، سازوکارهای تجارت انرژی در طول سال‌ها تحریم به بلوغ رسیده و صادرکنندگان کشور راه‌های مطمئنی برای ادامه تجارت خود یافته‌اند. به همین خاطر، صادرات ۲۰ میلیارد دلاری در پنج ماه نخست امسال، خود بهترین گواه بر این واقعیت است که فشارهای خارجی نتوانسته مسیر صادرات ایران را محدود کند. 
عوامل کوتاه‌مدت افت‌وخیز
روشن است که صادرات فرآورده‌های نفتی مانند هر حوزه اقتصادی دیگری ممکن است در کوتاه‌مدت دچار نوسان شود. عواملی همچون تعطیلات رسمی، مسائل حمل‌ونقل یا وقایع غیرمترقبه مانند حوادث بندری می‌تواند بر حجم صادرات اثر بگذارد. اما آنچه اهمیت دارد روند کلی صادرات است که همواره نشان‌دهنده رشد و تداوم حضور ایران در بازارهای جهانی بوده است. کارشناسان تأکید دارند که در نیمه دوم سال به طورمعمول روند صادرات بهبود پیدا می‌کند و بر همین اساس انتظار می‌رود تا پایان سال جاری رقم صادرات فرآورده‌های نفتی به سطحی نزدیک به سال گذشته و چه‌بسا بیشتر برسد.
اهمیت صادرات برای درآمد ارزی
صادرات فرآورده‌های نفتی علاوه بر ایجاد ارزش افزوده داخلی، منبع مهمی برای درآمد ارزی کشور محسوب می‌شود. در شرایطی که اقتصاد کشور نیازمند تأمین منابع ارزی پایدار برای واردات کالاهای اساسی و سرمایه‌گذاری‌های کلان است، صادرات فرآورده‌ها می‌تواند نقشی تعیین‌کننده ایفا کند. با توجه به سیاست‌های کلان کشور برای کاهش وابستگی به نفت خام و تمرکز بر صادرات فرآورده‌ها، این حوزه به‌عنوان یکی از موتورهای محرک اقتصاد ملی شناخته می‌شود. 
سخن پایانی
دستاورد صادرات ۲۰ میلیارد دلاری فرآورده‌های نفتی در پنج ماه نخست امسال، نشان‌دهنده توان بالای تولید و صادرات کشور، انعطاف‌پذیری بخش خصوصی، مزیت‌های ژئوپلیتیکی کشور و بی‌اثر بودن تحریم‌های خارجی است. این روند مثبت در حالی رقم خورده که بسیاری از کشورهای منطقه با محدودیت‌های متعددی در حوزه انرژی روبه‌رو هستند. به باور کارشناسان، ایران امروز می‌تواند با ادامه همین مسیر و با سرمایه‌گذاری در توسعه صنایع پایین‌دستی، ظرفیت صادراتی خود را بیش‌ازپیش تقویت کند چراکه بازار جهانی انرژی همچنان تشنه فرآورده‌های نفتی است و ایران با پشتوانه تجربه و توان تولید، جایگاهی محکم در این بازار دارد. بی‌شک، استمرار همکاری دولت و بخش خصوصی، حمایت از صادرکنندگان، رفع موانع داخلی و استفاده از فرصت‌های منطقه‌ای می‌تواند زمینه‌ساز رشد بیشتر صادرات در سال‌های آینده باشد. 
بازار پایدار صادرات نفتی