چگونه اقتصاد دیجیتال راه عبور از چالش‌های تولید خواهد بود؟
فرصت بزرگ جهش تولید ملی
گروه اقتصادی
تحولات جهانی در حوزه فناوری‌های نو، دیگر یک انتخاب نیستند؛ بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای کشورهایی است که می‌خواهند در مسیر رشد اقتصادی و اقتدار بیش‌تر گام بردارند. امروز اقتصاد جهانی با سرعتی بی‌سابقه به سمت دیجیتالی شدن حرکت می‌کند و داده، هوش مصنوعی و خودکارسازی به عناصر اصلی قدرت اقتصادی تبدیل شده‌اند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری اخیر دولت در حوزه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال را باید نقطه عطفی در مسیر تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی دانست. به گفته احسان چیت‌ساز، معاون سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه فاوا و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات، درمجموع یک میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری در دو بخش اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی در حال انجام است. از این میزان، حدود یک میلیارد دلار در بخش اقتصاد دیجیتال و ۶۸۰ میلیون دلار در حوزه هوش مصنوعی متمرکز خواهد بود. این سرمایه‌گذاری بزرگ که به گفته مسئولان در مراحل عقد قرارداد قرار دارد، می‌تواند زیرساخت تحولی عظیم در صنایع، خدمات، آموزش، کشاورزی و چه‌بسا نظام اداری کشور را فراهم آورد. اهمیت این اقدام زمانی روشن‌تر می‌شود که بدانیم در شرایط رقابت جهانی، کشورهایی که زودتر به فناوری‌های نوین دست یابند، نه تنها در عرصه علم بلکه در حوزه اقتصاد و قدرت ملی نیز دست بالا را خواهند داشت. هوش مصنوعی امروز در حکم نیروی محرکه‌ای است که می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، اتلاف منابع را کاهش دهد و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را از سطح حدس و تجربه به سطح داده و تحلیل ارتقا بخشد. برهمین اساس نیز شایان‌ذکر است تا بگوییم که چیت‌ساز در همایش ملی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، تأکید کرده است که دولت موظف است برای سرمایه‌گذار امنیت ایجاد کند. این سخن نشانگر درک دقیق دولت از یکی از الزامات کلیدی توسعه اقتصاد دیجیتال یعنی پیش‌بینی‌پذیری و ثبات مقرراتی است. گفتنی است که اقتصاد دیجیتال به‌طور ذاتی نیازمند فضایی شفاف و قابل‌اعتماد است. سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این عرصه تنها زمانی حاضر به ورود می‌شوند که اطمینان داشته باشند سیاست‌ها به‌صورت ناگهانی تغییر نخواهد کرد، قوانین روشن و قابل‌اجرا هستند و حمایت واقعی از بخش خصوصی وجود دارد. آنچه در سیاست‌های جدید وزارت ارتباطات دیده می‌شود، تغییر رویه‌ای مثبت از تصدی‌گری به سمت حمایت فعال از بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان است. خوشبختانه اینک این تغییر نگاه، همسو باسیاست کلان کشور برای مردمی‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و تحقق رشد هوشمند ارزیابی می‌شود.
هوش مصنوعی، ابزار افزایش بهره‌وری در اقتصاد ملی
در شرایطی که اقتصاد کشور نیازمند افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌هاست، فناوری هوش مصنوعی می‌تواند نقشی بی‌بدیل ایفا کند. تحلیل داده‌های کلان در بخش‌های کشاورزی، صنعت، انرژی و خدمات می‌تواند تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را دقیق‌تر، سریع‌تر و کارآمدتر سازد. برای مثال، در حوزه کشاورزی، سامانه‌های هوشمند می‌توانند الگوی مصرف آب و کود را بر اساس شرایط اقلیمی و خاک منطقه تنظیم کنند و بدین ترتیب به صرفه‌جویی منابع و افزایش محصول منجر شوند. در صنعت، هوش مصنوعی قادر است خطوط تولید را به‌گونه‌ای تنظیم کند که کمترین اتلاف مواد اولیه و انرژی رخ دهد. در بخش خدمات و بانکداری، سیستم‌های هوشمند می‌توانند الگوهای مصرف و تقاضا را شناسایی کرده و از بروز چالش‌های مالی جلوگیری کنند. به‌بیان‌دیگر، توسعه هوش مصنوعی تنها یک پروژه فناورانه نیست، بلکه یک پروژه ملی برای افزایش کارآمدی اقتصاد و رفاه عمومی است.
اقتصاد دیجیتال، زیربنای شفافیت و عدالت اقتصادی
اقتصاد دیجیتال علاوه بر رشد اقتصادی، می‌تواند زمینه‌ساز عدالت اقتصادی نیز باشد. سامانه‌های الکترونیکی و پلتفرم‌های هوشمند موجب می‌شوند جریان اطلاعات مالی، تجاری و خدماتی به شکل شفاف ثبت و رصد شود. این امر از تخلف، واسطه‌گری و رانت جلوگیری می‌کند و فرصت‌های برابر را برای فعالان اقتصادی به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک فراهم می‌سازد. همچنین مطلوب است تا عنوان بداریم که یکی از جلوه‌های این تحول، توسعه دولت هوشمند است. با دیجیتالی شدن فرایندهای مالیاتی، گمرکی و بانکی، نه تنها از فرار مالیاتی جلوگیری می‌شود بلکه فرآیندهای اقتصادی نیز تسهیل می‌گردد. از همین رو، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال، درواقع سرمایه‌گذاری در شفافیت، عدالت و اعتماد عمومی است.
ضرورت حمایت از بخش خصوصی
وزارت ارتباطات اعلام کرده است که در مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال، نگاهش به‌سمت حمایت از بخش خصوصی تغییر کرده است. این موضوع از دو جهت اهمیت دارد؛ نخست آنکه بخش خصوصی موتور اصلی نوآوری است و دوم آنکه بدون مشارکت فعال بخش خصوصی، هیچ پروژه فناورانه‌ای به ثمر نخواهد نشست. اکوسیستم استارت‌آپی طی سال‌های اخیر باوجود محدودیت‌ها، توانسته است در حوزه‌هایی چون پرداخت هوشمند، حمل‌ونقل آنلاین، آموزش دیجیتال و خدمات ابری پیشرفت قابل‌توجهی داشته باشد. اکنون با ورود سرمایه‌های جدید و ایجاد فضای اطمینان، می‌توان انتظار داشت که‌موج تازه‌ای از شرکت‌های نوپا در زمینه هوش مصنوعی، تحلیل داده، رباتیک و اینترنت اشیا ظهور کند. به گفته کارشناسان، این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به‌صورت زنجیره‌ای، سایر بخش‌های اقتصادی را نیز فعال می‌کند و موجب ایجاد اشتغال پایدار به‌ویژه برای جوانان تحصیل‌کرده می‌شود.
افق روشن در پیوند علم و اقتصاد
یکی از نقاط قوت رویکرد جدید دولت تأکید بر پیوند علم، برنامه و اجرا است. برگزاری نمایشگاه‌ها، نشست‌ها و همایش‌های مشترک میان دستگاه‌های اجرایی و نهادهای علمی مانند جهاد دانشگاهی، زمینه‌ای فراهم کرده تا دانش بومی به محصول و تولید تبدیل شود. درواقع، تجربه کشورهای پیشرفته نشان داده است که توسعه فناوری بدون بازار و حمایت مالی، به نتیجه نمی‌رسد. در مقابل، وقتی دولت نقش پشتیبان را ایفا کرده و مسیر تجاری‌سازی را هموار می‌کند، نوآوری‌ها به‌سرعت به محصول تبدیل می‌شوند. سرمایه‌گذاری اخیر دولت در هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال به‌صورت دقیق در همین مسیر قرار دارد؛ یعنی هدایت منابع مالی به‌سمت تولید بومی، تجاری‌سازی فناوری و کاهش وابستگی به خارج.
نقش هوش مصنوعی در رشد تولید و اشتغال چیست؟
از منظر اقتصادی، هوش مصنوعی می‌تواند نقش تغییردهنده بنیادهای تولید را ایفا کند، درست مشابه همان نقشی که نیروی برق در قرن بیستم ایفا کرد. درتشریح بیش‌تر این موضوع باید بگوییم که سامانه‌های هوشمند به بنگاه‌های کوچک و متوسط امکان می‌دهند که با هزینه کمتر، بازدهی بالاتری داشته باشند. همچنین شرکت‌های تولیدی با استفاده از تحلیل داده‌های هوش مصنوعی، می‌توانند زنجیره تأمین خود را بهینه کنند و به‌جای تولید انبوه غیربهینه، بر تولید هدفمند متمرکز شوند. از سوی دیگر، توسعه مشاغل نوظهور در حوزه هوش مصنوعی، داده‌کاوی و طراحی الگوریتم‌ها می‌تواند بخش قابل‌توجهی از نیروی جوان و تحصیل‌کرده کشور را جذب کند. به‌بیان‌دیگر، این سرمایه‌گذاری می‌تواند به‌طور مستقیم منجر به ایجاد اشتغال دانش‌محور، جلوگیری از مهاجرت نخبگان و افزایش توان رقابتی اقتصاد داخلی شود.
سخن پایانی
سرمایه‌گذاری ۱.۶ میلیارد دلاری در حوزه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال را باید گامی بلند در جهت هوشمندسازی اقتصاد دانست. درواقع این طرح نه‌تنها برای توسعه فناوری، بلکه برای تحقق رشد پایدار، عدالت اقتصادی، شفافیت مالی و استقلال فناورانه کشور اهمیت دارد. دولت با این اقدام نشان داده است که در مسیر حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان، برنامه‌ای جدی و نظام‌مند دارد. بنابراین اکنون زمان آن رسیده است که بخش خصوصی، نهادهای علمی، شرکت‌های دانش‌بنیان و رسانه‌ها نیز به‌صورت هماهنگ در این مسیر حرکت کنند. درنهایت گفتنی است که اگر هوش مصنوعی به‌درستی موردحمایت و هدایت قرار گیرد، می‌تواند به موتور محرک رشد تولید، کارآمدی اقتصادی و صادرات به‌ویژه در عرصه جهانی بدل شود. برهمین اساس است که کارشناسان همواره تأکید می‌دارند؛ آینده روشن اقتصادی، در گرو نگاه فناورانه و بلندمدت است.
تحولات جهانی در حوزه فناوری‌های نو، دیگر یک انتخاب نیستند؛ بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای کشورهایی است که می‌خواهند در مسیر رشد اقتصادی و اقتدار بیش‌تر گام بردارند. امروز اقتصاد جهانی با سرعتی بی‌سابقه به سمت دیجیتالی شدن حرکت می‌کند و داده، هوش مصنوعی و خودکارسازی به عناصر اصلی قدرت اقتصادی تبدیل شده‌اند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری اخیر دولت در حوزه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال را باید نقطه عطفی در مسیر تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی دانست. به گفته احسان چیت‌ساز، معاون سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه فاوا و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات، درمجموع یک میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری در دو بخش اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی در حال انجام است. از این میزان، حدود یک میلیارد دلار در بخش اقتصاد دیجیتال و ۶۸۰ میلیون دلار در حوزه هوش مصنوعی متمرکز خواهد بود. این سرمایه‌گذاری بزرگ که به گفته مسئولان در مراحل عقد قرارداد قرار دارد، می‌تواند زیرساخت تحولی عظیم در صنایع، خدمات، آموزش، کشاورزی و چه‌بسا نظام اداری کشور را فراهم آورد. اهمیت این اقدام زمانی روشن‌تر می‌شود که بدانیم در شرایط رقابت جهانی، کشورهایی که زودتر به فناوری‌های نوین دست یابند، نه تنها در عرصه علم بلکه در حوزه اقتصاد و قدرت ملی نیز دست بالا را خواهند داشت. هوش مصنوعی امروز در حکم نیروی محرکه‌ای است که می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، اتلاف منابع را کاهش دهد و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را از سطح حدس و تجربه به سطح داده و تحلیل ارتقا بخشد. برهمین اساس نیز شایان‌ذکر است تا بگوییم که چیت‌ساز در همایش ملی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، تأکید کرده است که دولت موظف است برای سرمایه‌گذار امنیت ایجاد کند. این سخن نشانگر درک دقیق دولت از یکی از الزامات کلیدی توسعه اقتصاد دیجیتال یعنی پیش‌بینی‌پذیری و ثبات مقرراتی است. گفتنی است که اقتصاد دیجیتال به‌طور ذاتی نیازمند فضایی شفاف و قابل‌اعتماد است. سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این عرصه تنها زمانی حاضر به ورود می‌شوند که اطمینان داشته باشند سیاست‌ها به‌صورت ناگهانی تغییر نخواهد کرد، قوانین روشن و قابل‌اجرا هستند و حمایت واقعی از بخش خصوصی وجود دارد. آنچه در سیاست‌های جدید وزارت ارتباطات دیده می‌شود، تغییر رویه‌ای مثبت از تصدی‌گری به سمت حمایت فعال از بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان است. خوشبختانه اینک این تغییر نگاه، همسو باسیاست کلان کشور برای مردمی‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و تحقق رشد هوشمند ارزیابی می‌شود.
هوش مصنوعی، ابزار افزایش بهره‌وری در اقتصاد ملی
در شرایطی که اقتصاد کشور نیازمند افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌هاست، فناوری هوش مصنوعی می‌تواند نقشی بی‌بدیل ایفا کند. تحلیل داده‌های کلان در بخش‌های کشاورزی، صنعت، انرژی و خدمات می‌تواند تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را دقیق‌تر، سریع‌تر و کارآمدتر سازد. برای مثال، در حوزه کشاورزی، سامانه‌های هوشمند می‌توانند الگوی مصرف آب و کود را بر اساس شرایط اقلیمی و خاک منطقه تنظیم کنند و بدین ترتیب به صرفه‌جویی منابع و افزایش محصول منجر شوند. در صنعت، هوش مصنوعی قادر است خطوط تولید را به‌گونه‌ای تنظیم کند که کمترین اتلاف مواد اولیه و انرژی رخ دهد. در بخش خدمات و بانکداری، سیستم‌های هوشمند می‌توانند الگوهای مصرف و تقاضا را شناسایی کرده و از بروز چالش‌های مالی جلوگیری کنند. به‌بیان‌دیگر، توسعه هوش مصنوعی تنها یک پروژه فناورانه نیست، بلکه یک پروژه ملی برای افزایش کارآمدی اقتصاد و رفاه عمومی است.
اقتصاد دیجیتال، زیربنای شفافیت و عدالت اقتصادی
اقتصاد دیجیتال علاوه بر رشد اقتصادی، می‌تواند زمینه‌ساز عدالت اقتصادی نیز باشد. سامانه‌های الکترونیکی و پلتفرم‌های هوشمند موجب می‌شوند جریان اطلاعات مالی، تجاری و خدماتی به شکل شفاف ثبت و رصد شود. این امر از تخلف، واسطه‌گری و رانت جلوگیری می‌کند و فرصت‌های برابر را برای فعالان اقتصادی به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک فراهم می‌سازد. همچنین مطلوب است تا عنوان بداریم که یکی از جلوه‌های این تحول، توسعه دولت هوشمند است. با دیجیتالی شدن فرایندهای مالیاتی، گمرکی و بانکی، نه تنها از فرار مالیاتی جلوگیری می‌شود بلکه فرآیندهای اقتصادی نیز تسهیل می‌گردد. از همین رو، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال، درواقع سرمایه‌گذاری در شفافیت، عدالت و اعتماد عمومی است.
ضرورت حمایت از بخش خصوصی
وزارت ارتباطات اعلام کرده است که در مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال، نگاهش به‌سمت حمایت از بخش خصوصی تغییر کرده است. این موضوع از دو جهت اهمیت دارد؛ نخست آنکه بخش خصوصی موتور اصلی نوآوری است و دوم آنکه بدون مشارکت فعال بخش خصوصی، هیچ پروژه فناورانه‌ای به ثمر نخواهد نشست. اکوسیستم استارت‌آپی طی سال‌های اخیر باوجود محدودیت‌ها، توانسته است در حوزه‌هایی چون پرداخت هوشمند، حمل‌ونقل آنلاین، آموزش دیجیتال و خدمات ابری پیشرفت قابل‌توجهی داشته باشد. اکنون با ورود سرمایه‌های جدید و ایجاد فضای اطمینان، می‌توان انتظار داشت که‌موج تازه‌ای از شرکت‌های نوپا در زمینه هوش مصنوعی، تحلیل داده، رباتیک و اینترنت اشیا ظهور کند. به گفته کارشناسان، این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به‌صورت زنجیره‌ای، سایر بخش‌های اقتصادی را نیز فعال می‌کند و موجب ایجاد اشتغال پایدار به‌ویژه برای جوانان تحصیل‌کرده می‌شود.
افق روشن در پیوند علم و اقتصاد
یکی از نقاط قوت رویکرد جدید دولت تأکید بر پیوند علم، برنامه و اجرا است. برگزاری نمایشگاه‌ها، نشست‌ها و همایش‌های مشترک میان دستگاه‌های اجرایی و نهادهای علمی مانند جهاد دانشگاهی، زمینه‌ای فراهم کرده تا دانش بومی به محصول و تولید تبدیل شود. درواقع، تجربه کشورهای پیشرفته نشان داده است که توسعه فناوری بدون بازار و حمایت مالی، به نتیجه نمی‌رسد. در مقابل، وقتی دولت نقش پشتیبان را ایفا کرده و مسیر تجاری‌سازی را هموار می‌کند، نوآوری‌ها به‌سرعت به محصول تبدیل می‌شوند. سرمایه‌گذاری اخیر دولت در هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال به‌صورت دقیق در همین مسیر قرار دارد؛ یعنی هدایت منابع مالی به‌سمت تولید بومی، تجاری‌سازی فناوری و کاهش وابستگی به خارج.
نقش هوش مصنوعی در رشد تولید و اشتغال چیست؟
از منظر اقتصادی، هوش مصنوعی می‌تواند نقش تغییردهنده بنیادهای تولید را ایفا کند، درست مشابه همان نقشی که نیروی برق در قرن بیستم ایفا کرد. درتشریح بیش‌تر این موضوع باید بگوییم که سامانه‌های هوشمند به بنگاه‌های کوچک و متوسط امکان می‌دهند که با هزینه کمتر، بازدهی بالاتری داشته باشند. همچنین شرکت‌های تولیدی با استفاده از تحلیل داده‌های هوش مصنوعی، می‌توانند زنجیره تأمین خود را بهینه کنند و به‌جای تولید انبوه غیربهینه، بر تولید هدفمند متمرکز شوند. از سوی دیگر، توسعه مشاغل نوظهور در حوزه هوش مصنوعی، داده‌کاوی و طراحی الگوریتم‌ها می‌تواند بخش قابل‌توجهی از نیروی جوان و تحصیل‌کرده کشور را جذب کند. به‌بیان‌دیگر، این سرمایه‌گذاری می‌تواند به‌طور مستقیم منجر به ایجاد اشتغال دانش‌محور، جلوگیری از مهاجرت نخبگان و افزایش توان رقابتی اقتصاد داخلی شود.
سخن پایانی
سرمایه‌گذاری ۱.۶ میلیارد دلاری در حوزه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال را باید گامی بلند در جهت هوشمندسازی اقتصاد دانست. درواقع این طرح نه‌تنها برای توسعه فناوری، بلکه برای تحقق رشد پایدار، عدالت اقتصادی، شفافیت مالی و استقلال فناورانه کشور اهمیت دارد. دولت با این اقدام نشان داده است که در مسیر حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان، برنامه‌ای جدی و نظام‌مند دارد. بنابراین اکنون زمان آن رسیده است که بخش خصوصی، نهادهای علمی، شرکت‌های دانش‌بنیان و رسانه‌ها نیز به‌صورت هماهنگ در این مسیر حرکت کنند. درنهایت گفتنی است که اگر هوش مصنوعی به‌درستی موردحمایت و هدایت قرار گیرد، می‌تواند به موتور محرک رشد تولید، کارآمدی اقتصادی و صادرات به‌ویژه در عرصه جهانی بدل شود. برهمین اساس است که کارشناسان همواره تأکید می‌دارند؛ آینده روشن اقتصادی، در گرو نگاه فناورانه و بلندمدت است.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
