کلیدهای اکولوژیکی امنیت غذایی
در جهان امروز، امنیت غذایی به یکی از کلیدیترین چالشهای بشری تبدیل شده است. با وجود تولید غذای کافی در سطح جهانی، هنوز میلیونها نفر از گرسنگی رنج میبرند و سیستمهای غذایی کنونی با چالشهای متعددی از جمله تغییرات آب و هوایی، فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی و کمبود آب مواجه هستند. در این میان، راهکارهای اکولوژیکی به عنوان رویکردی امیدوارکننده برای تحول سیستمهای غذایی و دستیابی به امنیت غذایی پایدار مطرح شدهاند.
رابطۀ بین امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی رابطهای دوطرفه و پیچیده است. از یک سو، سیستمهای غذایی ناپایدار موجب تخریب محیطزیست میشوند و از سوی دیگر، تخریب محیطزیست، خود تهدیدی برای امنیت غذایی محسوب میگردد. کشاورزی صنعتی با استفادۀ بیرویه از کودهای شیمیایی، آفتکشها و آب، باعث فرسایش خاک، آلودگی منابع آبی و کاهش تنوع زیستی شده است. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، سالانه حدود ۱۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در جهان به دلیل فرسایش و تخریب از بین میروند.راهکارهای اکولوژیکی در کشاورزی که تحت عنوان کشاورزی اکولوژیک یا کشاورزی پایدار شناخته میشوند، رویکردی است که بر حفظ و تقویت سلامت اکوسیستمها تأکید دارد. این راهکارها شامل اقدامات مختلفی از جمله کشاورزی حفاظتی، کشاورزی ارگانیک، آگرواکولوژی، و نظامهای کشت-جنگل-چرا (Agrosilvopastoral ) است. مطالعهای که توسط دانشگاه ایالتی میشیگان در سال ۲۰۲۲ انجام شد، نشان میدهد که سیستمهای کشاورزی اکولوژیکی میتوانند تا ۴۰ درصد در کاهش فرسایش خاک و ۳۰ درصد در صرفهجویی مصرف آب مؤثر باشند.
یکی از مهمترین مزایای راهکارهای اکولوژیکی امنیت غذایی، تقویت تابآوری در سیستمهای غذایی است. در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و رویدادهای شدید جوی، سیستمهای کشاورزی مبتنی بر اصول اکولوژیکی، مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند. برای مثال، کشاورزی مبتنی بر تنوع زیستی با استفاده از ارقام محلی و کشت مخلوط، در برابر نوسانات آب و هوایی کمتر آسیبپذیر است. تحقیقات منتشر شده در مجلۀ پایداری طبیعت (Nature Sustainability) در سال ۲۰۲۳ نشان داد که مزارع با تنوع زیستی بالا، تا ۳۵ درصد عملکرد پایدارتری در شرایط خشکسالی دارند.
حفظ و احیای خدمات اکوسیستمی، یکی دیگر از جنبههای حیاتی رابطه بین امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی است. خدمات اکوسیستمی مانند گردهافشانی، چرخه مواد مغذی، و تنظیم کیفیت آب، برای تولید غذا ضروری هستند. بر اساس گزارش ارزیابی اکوسیستم هزاره، حدود ۷۵ درصد از محصولات غذایی جهان به گردهافشانی وابسته هستند. با این حال، جمعیت حشرات گردهافشان به دلیل استفاده از آفتکشها و تخریب زیستگاهها در حال کاهش است. راهکارهای اکولوژیکی مانند ایجاد کریدورهای زیستی و حفظ پوشش گیاهی بومی، میتوانند به حفظ این خدمات حیاتی کمک کنند.
مدیریت پایدار آب نیز از جمله مؤلفههای کلیدی در تلفیق امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی است. سیستمهای کشاورزی مبتنی بر اصول اکولوژیکی، بر بهرهوری آب و حفظ چرخه طبیعی آب تأکید دارند. روشهایی مانند کشاورزی حفاظتی، مالچ پاشی و سامانههای آبیاری با کارایی بالا، میتوانند مصرف آب در بخش کشاورزی را بهطور قابلتوجهی کاهش دهند. مطالعهای که توسط مؤسسه منابع جهانی در سال ۲۰۲۳ انجام شد، نشان داد که اجرای راهکارهای اکولوژیکی در مدیریت آب میتواند تا ۲۵ درصد در مصرف آب کشاورزی صرفهجویی کند.
تنوع زیستی کشاورزی نیز از جمله عناصر کلیدی در پیوند امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی است. حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی و حیوانی، استفاده از ارقام محلی و بومی، و توسعه سیستمهای کشت متنوع، همگی به افزایش تابآوری سیستمهای غذایی کمک میکنند. سازمان فائو تخمین میزند که حدود ۷۵ درصد از تنوع ژنتیکی محصولات کشاورزی در قرن گذشته از بین رفته است. راهکارهای اکولوژیکی با تأکید بر حفظ این تنوع، به تضمین امنیت غذایی در بلندمدت کمک میکنند.
اقتصاد چرخهای در سیستمهای غذایی نیز از دیگر جنبههای مهم این رابطه است. راهکارهای اکولوژیکی بر کاهش ضایعات غذایی، بازیافت مواد مغذی و بستن چرخه مواد تأکید دارند. به عنوان مثال، استفاده از کمپوست و کودهای آلی به جای کودهای شیمیایی، نه تنها باعث بهبود سلامت خاک میشود، بلکه به کاهش آلودگی منابع آبی نیز کمک میکند. بر اساس گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد، حدود یک سوم غذای تولید شده در جهان به هدر میرود که راهکارهای اکولوژیکی میتوانند سهم مهمی در کاهش این ضایعات داشته باشند.
با این حال، گذار به سمت سیستمهای غذایی مبتنی بر راهکارهای اکولوژیکی با چالشهایی نیز مواجه است. این چالشها شامل مقاومت در برابر تغییر، نیاز به سرمایهگذاری اولیه و ضرورت توسعۀ ظرفیتهای فنی و دانش بومی است. علاوه بر این، سیاستهای حمایتی و چارچوبهای نظارتی مناسب برای تسهیل این گذار ضروری هستند. تحقیقات نشان میدهد که تلفیق دانش علمی با دانش بومی میتواند به توسعۀ راهکارهای اکولوژیکی مؤثر و بومی شده کمک کند.
در خاتمه، رابطۀ بین امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی رابطهای حیاتی و چندبعدی است. راهکارهای اکولوژیکی نه تنها به حفاظت از محیط زیست کمک میکنند، بلکه به ایجاد سیستمهای غذایی تابآور، پایدار و عادلانه نیز یاری میرسانند. برای تحقق این امر، نیازمند همکاری بینبخشی، توسعه سیاستهای یکپارچه و سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه هستیم. مطالعهای که توسط کنسرسیوم بینالمللی تحقیقات کشاورزی انجام شد، نشان میدهد که سیستمهای غذایی مبتنی بر راهکارهای اکولوژیکی میتوانند تا ۵۸ درصد
به افزایش امنیت غذایی در مناطق در حال توسعه کمک کنند. آیندۀ امنیت غذایی جهان به توانایی ما در تلفیق خرد اکولوژیکی با نوآوریهای علمی وابسته است.
رابطۀ بین امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی رابطهای دوطرفه و پیچیده است. از یک سو، سیستمهای غذایی ناپایدار موجب تخریب محیطزیست میشوند و از سوی دیگر، تخریب محیطزیست، خود تهدیدی برای امنیت غذایی محسوب میگردد. کشاورزی صنعتی با استفادۀ بیرویه از کودهای شیمیایی، آفتکشها و آب، باعث فرسایش خاک، آلودگی منابع آبی و کاهش تنوع زیستی شده است. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، سالانه حدود ۱۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در جهان به دلیل فرسایش و تخریب از بین میروند.راهکارهای اکولوژیکی در کشاورزی که تحت عنوان کشاورزی اکولوژیک یا کشاورزی پایدار شناخته میشوند، رویکردی است که بر حفظ و تقویت سلامت اکوسیستمها تأکید دارد. این راهکارها شامل اقدامات مختلفی از جمله کشاورزی حفاظتی، کشاورزی ارگانیک، آگرواکولوژی، و نظامهای کشت-جنگل-چرا (Agrosilvopastoral ) است. مطالعهای که توسط دانشگاه ایالتی میشیگان در سال ۲۰۲۲ انجام شد، نشان میدهد که سیستمهای کشاورزی اکولوژیکی میتوانند تا ۴۰ درصد در کاهش فرسایش خاک و ۳۰ درصد در صرفهجویی مصرف آب مؤثر باشند.
یکی از مهمترین مزایای راهکارهای اکولوژیکی امنیت غذایی، تقویت تابآوری در سیستمهای غذایی است. در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و رویدادهای شدید جوی، سیستمهای کشاورزی مبتنی بر اصول اکولوژیکی، مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند. برای مثال، کشاورزی مبتنی بر تنوع زیستی با استفاده از ارقام محلی و کشت مخلوط، در برابر نوسانات آب و هوایی کمتر آسیبپذیر است. تحقیقات منتشر شده در مجلۀ پایداری طبیعت (Nature Sustainability) در سال ۲۰۲۳ نشان داد که مزارع با تنوع زیستی بالا، تا ۳۵ درصد عملکرد پایدارتری در شرایط خشکسالی دارند.
حفظ و احیای خدمات اکوسیستمی، یکی دیگر از جنبههای حیاتی رابطه بین امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی است. خدمات اکوسیستمی مانند گردهافشانی، چرخه مواد مغذی، و تنظیم کیفیت آب، برای تولید غذا ضروری هستند. بر اساس گزارش ارزیابی اکوسیستم هزاره، حدود ۷۵ درصد از محصولات غذایی جهان به گردهافشانی وابسته هستند. با این حال، جمعیت حشرات گردهافشان به دلیل استفاده از آفتکشها و تخریب زیستگاهها در حال کاهش است. راهکارهای اکولوژیکی مانند ایجاد کریدورهای زیستی و حفظ پوشش گیاهی بومی، میتوانند به حفظ این خدمات حیاتی کمک کنند.
مدیریت پایدار آب نیز از جمله مؤلفههای کلیدی در تلفیق امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی است. سیستمهای کشاورزی مبتنی بر اصول اکولوژیکی، بر بهرهوری آب و حفظ چرخه طبیعی آب تأکید دارند. روشهایی مانند کشاورزی حفاظتی، مالچ پاشی و سامانههای آبیاری با کارایی بالا، میتوانند مصرف آب در بخش کشاورزی را بهطور قابلتوجهی کاهش دهند. مطالعهای که توسط مؤسسه منابع جهانی در سال ۲۰۲۳ انجام شد، نشان داد که اجرای راهکارهای اکولوژیکی در مدیریت آب میتواند تا ۲۵ درصد در مصرف آب کشاورزی صرفهجویی کند.
تنوع زیستی کشاورزی نیز از جمله عناصر کلیدی در پیوند امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی است. حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی و حیوانی، استفاده از ارقام محلی و بومی، و توسعه سیستمهای کشت متنوع، همگی به افزایش تابآوری سیستمهای غذایی کمک میکنند. سازمان فائو تخمین میزند که حدود ۷۵ درصد از تنوع ژنتیکی محصولات کشاورزی در قرن گذشته از بین رفته است. راهکارهای اکولوژیکی با تأکید بر حفظ این تنوع، به تضمین امنیت غذایی در بلندمدت کمک میکنند.
اقتصاد چرخهای در سیستمهای غذایی نیز از دیگر جنبههای مهم این رابطه است. راهکارهای اکولوژیکی بر کاهش ضایعات غذایی، بازیافت مواد مغذی و بستن چرخه مواد تأکید دارند. به عنوان مثال، استفاده از کمپوست و کودهای آلی به جای کودهای شیمیایی، نه تنها باعث بهبود سلامت خاک میشود، بلکه به کاهش آلودگی منابع آبی نیز کمک میکند. بر اساس گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد، حدود یک سوم غذای تولید شده در جهان به هدر میرود که راهکارهای اکولوژیکی میتوانند سهم مهمی در کاهش این ضایعات داشته باشند.
با این حال، گذار به سمت سیستمهای غذایی مبتنی بر راهکارهای اکولوژیکی با چالشهایی نیز مواجه است. این چالشها شامل مقاومت در برابر تغییر، نیاز به سرمایهگذاری اولیه و ضرورت توسعۀ ظرفیتهای فنی و دانش بومی است. علاوه بر این، سیاستهای حمایتی و چارچوبهای نظارتی مناسب برای تسهیل این گذار ضروری هستند. تحقیقات نشان میدهد که تلفیق دانش علمی با دانش بومی میتواند به توسعۀ راهکارهای اکولوژیکی مؤثر و بومی شده کمک کند.
در خاتمه، رابطۀ بین امنیت غذایی و راهکارهای اکولوژیکی رابطهای حیاتی و چندبعدی است. راهکارهای اکولوژیکی نه تنها به حفاظت از محیط زیست کمک میکنند، بلکه به ایجاد سیستمهای غذایی تابآور، پایدار و عادلانه نیز یاری میرسانند. برای تحقق این امر، نیازمند همکاری بینبخشی، توسعه سیاستهای یکپارچه و سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه هستیم. مطالعهای که توسط کنسرسیوم بینالمللی تحقیقات کشاورزی انجام شد، نشان میدهد که سیستمهای غذایی مبتنی بر راهکارهای اکولوژیکی میتوانند تا ۵۸ درصد
به افزایش امنیت غذایی در مناطق در حال توسعه کمک کنند. آیندۀ امنیت غذایی جهان به توانایی ما در تلفیق خرد اکولوژیکی با نوآوریهای علمی وابسته است.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
