در آستانه هفتمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، ماجرای قانون مدرک تحصیلی شهرداران خبرساز شده است. منتقدان معتقدند با تغییرات اخیر صورت‌گرفته در رشته‌های تحصیلی مجاز در قانون، علیرضا زاکانی با مدرک پزشکی دیگر نمی‌تواند شهردار تهران شود. این در حالی است که برخی اعتقاد دارند تغییر آیین‌نامه انتخاب شهردار، عملا بسیاری از رجال کشور و حتی شهرداران سابق پایتخت را از گردونه حذف می‌کند!   
تغییرات آیین‌نامه انتخاب شهردار چگونه رقم خورد؟
مجلس شورای اسلامی سال گذشته ( اسفند 1403) در جریان بازنگری و ویرایش قانون تشکیلات شوراهای اسلامی شهر و روستا، یک تبصره به ماده 72 قانون (شرایط احراز تصدی سِمت شهردار) اضافه کرد. این تبصره می‌گوید: «آیین نامه اجرايی رشته های تحصیلی مرتبط برای انتخاب شهردار با پیشنهاد وزارت كشور با همكاری شورای عالی استان‌ها به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.»
هیئت وزرا هم برای عمل به قانون جدید، لیست نسبتا فشرده‌ای از مدارک تحصیلی مجاز برای احراز پُست شهردار شهرهای بالای 200 هزار نفر را تهیه کرد. مصوبه دولت البته یک تبصره بسیار مهم داشت: شهردارانی که دست‌کم 3 سال سابقه تصدی این مسؤلیت را دارند، از شمول این آیین‌نامه استثنا هستند.
هیئت تطبیق قوانین مجلس شورای اسلامی اما همین یک تبصره را محل اشکال دانست. از نظر آن‌ها، به تصریح قانون، دولت فقط می‌تواند لیست مدارک تحصیلی مجاز را تهیه کند و مجاز به تبصره وضع کردن برای اجرای مقررات نیست. به این ترتیب آن تبصره نمی‌توانست در مصوبه هیئت وزرا باقی بماند. موضوعی که عملا به معنای حذف شهردار فعلی تهران از گردونه رقابت‌های انتخاباتی آینده بود.
چه کسانی نمی‌توانند شهردار شوند؟
نسخه اولیه آیین‌نامه مصوب هیئت وزرا، چنان سختگیرانه نوشته شده که نه تنها زاکانی، بلکه بسیاری از رجال معروف مملکتی و حتی شهرداران سابق پایتخت را حذف کرده است. به لیست پزشکیان، قالیباف و زاکانی، چهره‌های فراوان دیگری از طیف‌های مختلف سیاسی کشور می‌توان اضافه کرد: از محمدرضا عارف، غلامحسین کرباسچی، محسن هاشمی و اسحاق جهانگیری و آذری جهرمی گرفته تا علی لاریجانی و محسن منصوری و مصطفی پورمحمدی و عبدالرضا رحمانی فضلی! چهره‌هایی که هرکدامشان دست‌کم می‌توانند به عنوان گزینه‌های بالقوه تصدی ساختمان بهشت مورد انتخاب اعضای شورا قرار گیرند.
لطف‌الله فروزنده، از اعتراض در جلسه هیئت دولت و دستور آقای رئیس‌جمهور برای بررسی بیشتر موضوع، در کمیسیون سیاسی دولت خبر داد. آن‌طور که فروزنده روایت می‌کرد، موضوع در کميسیون سیاسی طرح و مقرر شده کارگروهی برای بررسی دوباره رشته‌های جامانده تشکیل شود.
شورای‌عالی استان‌ها: هیچ تصمیمی قطعی نیست
براساس مصوبه اسفندماه 1403 مجلس شورای اسلامی، هرگونه تغییراتی در لیست رشته‌های تحصیلی مجاز برای تصدی پست شهردار، می‌باید با همکاری شورای‌عالی استان‌ها جمع‌بندی و نهایی شود. برخی گفته ها، باعث واکنش رئیس شورای‌عالی شد. آن‌طور که موسی‌الرضا حاجی‌بگلو می‌گوید، هنوز هیچ تصمیم نهایی برای لیست مدارک تحصیلی گرفته نشده است. وی اضافه می‌کند: «شوراهای شهر منتخب مردم باید بتوانند از میان طیف گسترده‌ای از اشخاصی که هم سابقه مدیریت و هم مدرک تحصیلی لازم را دارند، انتخاب کنند. مگر رشته تحصیلی تمام وزرا با کاری که انجام می‌‎دهند، مرتبط است؟ پس از بررسی رشته‌های تحصیلی در کارگروه، موارد اعلام رسمی خواهد شد. تأکید می‌کنیم که هنوز هیچ‌گونه تصمیم‌گیری در خصوص رشته تحصیلی آن‌ها صورت نگرفته است.»
رئیس کمیسیون شوراها: سابقه و عملکرد، مهم‌تر از مدرک تحصیلی است
محمدصالح جوکار ،رئیس کميسیون شوراهای مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از شرط‌گذاری تنگ‌نظرانه برای رشته تحصیلی شهردار، اظهار داشت: از منظر حقوقی، صرف اینکه فردی یک دوره شهردار بوده و توانسته وظایف و مسئولیت‌های محوله را انجام دهد، برای بررسی صلاحیت او در دوره بعد کفایت می‌کند. موضوع مدرک تحصیلی به‌عنوان مانع قانونی مطرح نیست.  وی با بیان اینکه توان اداره امور، شناخت ساختار اجرایی و سابقه مدیریتی اهمیت بیشتری نسبت به عنوان یا رشته تحصیلی دارد، گفت: بر همین اساس، از نظر قانونی، ادامه حضور آقای زاکانی در جایگاه شهردار تهران، در صورت انتخاب مجدد، با منعی مواجه نیست.اگر مدیری در یک دوره مسئولیت خود عملکرد قابل قبولی داشته باشد، منطقی و قانونی است که امکان ادامه کار برای او فراهم باشد و نباید موضوع مدرک تحصیلی به‌عنوان چالش حقوقی مطرح شود.
چمران: اجازه دهید آیندگان خودشان انتخاب کنند
تصویب‌نامه هیئت وزرا، انتقاد اعضای شورای شهر تهران را نیز برانگیخت. از جمله چمران، رئیس شورا که در جمع خبرنگاران اعلام کرد: این تصویب‌نامه مشتمل بر وضعیت فعلی شهرداران نیست و ناظر به آینده است. و اینکه اجازه دهید منتخبان آینده مردم، خودشان درباره شهردار بعدی تهران تصمیم بگیرند.