مهار تورم، گذر از چالش ساختاری

مهار تورم، گذر از چالش ساختاری

سیدمحمد بحرینیان
تورم به یکی از مزمن‌ترین و آسیب‌زننده‌ترین معضلات اقتصاد ایران تبدیل‌شده است. این پدیده ریشه در عوامل ساختاری و سیاست‌گذاری‌های نادرست داخلی دارد و مهار آن تنها با یک اقدام مقطعی ممکن نیست، بلکه نیازمند یک برنامه جامع، هماهنگ و مبتنی بر اراده اقتصادی و سیاسی قوی است. راهکارهای اصلی مدیریت این چالش را می‌توان در سه محور کلیدی دسته‌بندی کرد.
۱. اعمال انضباط پولی و مالی: درمان ریشه‌ای
قلب مشکل تورم در ایران، رشد فزاینده نقدینگی است که خود حاصل کسری بودجه دولت و سیاست‌های انبساطی پولی است. برای درمان این بخش، دو اقدام اساسی ضروری است:
• استقلال عملیاتی بانک مرکزی: بانک مرکزی باید بتواند بدون فشارهای روزمره دولت، سیاست‌های انقباضی لازم را برای کنترل پایه پولی اجرا کند. مهم‌ترین گام، «توقف استقراض دولت از بانک مرکزی» است. دولت باید کسری بودجه خود را از طریق انتشار اوراق مشارکت در بازار سرمایه و روش‌های غیرتورمی تأمین کند.
اصلاح ساختار بودجه دولت: کاهش هزینه‌های زائد و غیرضروری دستگاه‌های دولتی و هدفمندسازی یارانه‌ها از ارکان اصلی این اصلاح است. پرداخت نقدی یارانه به اقشار آسیب‌پذیر به جای یارانه سراسری، موجب تخصیص بهینه منابع و کاهش فشار مالی بر بودجه می‌شود که باید با جدیت بیشتری دنبال شود.
۲. رفع تنگناهای ساختاری و بهبود فضای کسب‌وکار
بخش واقعی اقتصاد نیز در ایجاد و تداوم تورم نقش دارد. ناکارآمدی و انحصار در برخی صنایع، هزینه‌ تولید را افزایش می‌دهد که در نهایت به مصرف‌کننده تحمیل می‌شود.
مقابله با انحصار و رانت: شفاف‌سازی و تقویت قوانین رقابتی در بازارها اجازه سوءاستفاده به انحصارگران را نمی‌دهد و قیمت‌ها را به سمت تعادل واقعی سوق می‌دهد.
ثبات در قوانین و مقررات: ایجاد ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در قوانین اقتصادی، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را تشویق می‌کند. افزایش تولید داخلی، وابستگی به واردات را کاهش داده و از فشار تورمی می‌کاهد.
۳. مدیریت هوشمند روابط خارجی و بازار ارز
نوسانات شدید نرخ ارز یکی از محرک‌های اصلی تورم در ایران بوده است.
شفافیت درآمدهای ارزی: مدیریت یکپارچه و شفاف درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت و غیرنفت و تزریق هدفمند آن به بازار، می‌تواند از نوسانات افسارگسیخته بکاهد.
اتخاذ سیاست ارزی مشخص: انتخاب یک نظام ارزی شفاف و پایدار (اعم از شناور مدیریت شده یا ثابت) و پایبندی به آن، از ایجاد شکاف بین بازارهای مختلف و سفته‌بازی جلوگیری می‌کند.
مهار تورم در ایران یک شبه ممکن نیست، اما با اجرای همزمان و پیگیر سه راهکار «کنترل رشد نقدینگی»، «اصلاح ساختارهای اقتصادی» و «مدیریت بازار ارز» می‌توان این غول اقتصادی را به‌تدریج رام کرد. موفقیت در این مسیر بیش از هر چیز به عزم ملی و همکاری قوای مجریه و مقننه برای عبور از منافع کوتاه‌مدت و تمرکز بر منافع بلندمدت کشور بستگی دارد.