آیا تصمیمات تازه بانک مرکزی ثبات ارزی میآورد؟
اولویت ارزی برای تولیدکنندگان ارزآور
گروه اقتصادی
در روزهایی که ثبات بازار ارز به یکی از مطالبات اصلی فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان و عموم مردم تبدیل شده، بانک مرکزی با اعلام مجموعهای از تصمیمات عملیاتی، بار دیگر نقش محوری خود در مدیریت این بازار راهبردی را برجسته کرده است. تصمیماتی که به گفته مسئولان این بانک، با هماهنگی دستگاههای مختلف و در نشستی با حضور ارکان اثرگذار اقتصادی اتخاذ شده و طی روزهای اخیر وارد فاز اجرا شدهاند؛ تصمیماتی که هدف اصلی آنها، ایجاد ثبات پایدار در بازار ارز و هدایت منابع ارزی کشور به سمت تولید، صادرات و فعالیتهای مولد است. اعلام این بسته سیاستی در شرایطی صورت میگیرد که اقتصاد سالهاست از نوسانات ارزی آسیب دیده و بخش قابل توجهی از این نوسانات، نه ناشی از کمبود واقعی ارز، بلکه نتیجه ضعف در نظام تخصیص، فاصله زمانی میان تخصیص و تأمین و بعضاً انحراف منابع به سمت فعالیتهای غیرمولد بوده است. از همین رو، تأکید بانک مرکزی بر بازنگری و بازآرایی نظام بودجهبندی و تخصیص ارز با اولویت بنگاههای ارزآور را میتوان نقطه کانونی و راهبردی این بسته تصمیمات دانست. در سالهای گذشته، یکی از انتقادات جدی به سیاستهای ارزی کشور، عدم تفکیک روشن میان بنگاههای مولد و ارزآور با متقاضیان غیرمولد بوده است. در چنین فضایی، منابع محدود ارزی گاه به فعالیتهایی اختصاص یافته که نهتنها بازگشت ارز را تضمین نمیکردند، بلکه خود به عاملی برای تشدید تقاضای سوداگری تبدیل میشدند. تصمیم جدید بانک مرکزی مبنی بر اولویت تخصیص و تأمین ارز برای بنگاههای اقتصادی ارزآور، نشانهای روشن از تغییر این رویکرد است. این سیاست بهطور مشخص، پیام روشنی برای تولیدکنندگان، صادرکنندگان و شرکتهای فعال در زنجیره ارزش صادراتی دارد که هرچه نقش شما در خلق ارز و بازگشت آن به چرخه اقتصاد کشور پررنگتر باشد، دسترسیتان به منابع ارزی نیز تسهیل خواهد شد. چنین رویکردی، علاوه بر تقویت انگیزه صادرات، میتواند به اصلاح رفتار بنگاهها، افزایش شفافیت مالی و کاهش فشار بر ذخایر ارزی منجر شود. درتشریح بیشتر این موضوع ضرورت دارد تا عنوان بداریم که به تازگی شیریجیان، سخنگوی بانک مرکزی تصمیمات عملیاتی این بانک برای مدیریت بازار ارز و ثبات بخشی به آن را اعلام کرد و عنوان داشت که این تصمیمات با هماهنگی دستگاه های مختلف و در جلسه بانک مرکزی با حضور ارکان مختلف اتخاذ و جهت مدیریت بازار ارز و ایجاد ثبات بخشی در این بازار در دستور کار اجرا قرار گرفته است. به گفته وی این تصمیمات شامل موارد ذیل است؛ بازنگری و بازآرایی نظام بودجه بندی و تخصیص و تأمین ارز با اولویت تخصیص و تأمین ارز برای بنگاه های اقتصادی ارزآور، تلاش برای کاهش فاصله زمانی بین تخصیص و تأمین ارز در مرکز مبادله ایران به ویژه تأمین به روز ارز برای تخصیص های معتبر در تالار دوم این مرکز با اولویت تخصیص ارز برای متقاضیان خرد زیر ۵۰ هزار دلار، گسترش پیش فروش ارز برای کلیه شرکت هایی که به موقع رفع تعهد ارزی انجام داده اند. همچنین تقویت تأمین مالی ارزی پروژه های از طریق انتشار انواع صکوک ارزی به ویژه اوراق مرابحه ارزی، صندوق پروژه ارزی، صندوق درآمد ارزی و پیش فروش ارز در تالار دوم برای سرمایه گذاران، تنظیم اقدامات نظارتی انضباطی بانک مرکزی برای مواجهه با گردشهای مالی کلان با قصد سوداگری و اخلال در بازارهای ارز و طلا و همزمان با تأمین موثر ارز در تالار اول، تقویت عمق بازار و تسریع تأمین ارز در بازار توافقی تالار دوم مرکز مبادله ایران در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت. سخنگوی بانک مرکزی همچنین گفت: بجز موارد ۶ گانه، تصمیمات دیگری نیز در بانک مرکزی برای کنترل و مدیریت بازار ارز و طلا اتخاذ شده که در روزهای آینده اطلاعرسانی می شود.
کاهش فاصله تخصیص تا تأمین؛ گرهای قدیمی در مسیر تولید
یکی از محورهای مهم تصمیمات اعلامشده، تلاش برای کاهش فاصله زمانی بین تخصیص و تأمین ارز در مرکز مبادله ایران است؛ مسئلهای که سالها به یکی از دغدغههای اصلی فعالان اقتصادی تبدیل شده بود. طولانی شدن این فاصله، هزینههای تولید را افزایش داده، برنامهریزی بنگاهها را مختل کرده و در مواردی چهبسا به توقف خطوط تولید انجامیده است. تمرکز بانک مرکزی بر تأمین بهروز ارز، بهویژه برای تخصیصهای معتبر در تالار دوم و با اولویت متقاضیان خرد زیر ۵۰ هزار دلار، میتواند نقش مهمی در روانسازی تجارت خارجی ایفا کند. این اقدام، علاوه بر حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط، از تمرکز تقاضا در دست بازیگران بزرگ جلوگیری کرده و به تعمیق بازار رسمی ارز کمک خواهد کرد.
گسترش پیشفروش ارز؛ تقویت ابزارهای نوین مدیریت ارزی
تصمیم سوم بانک مرکزی در این بسته، گسترش پیشفروش ارز برای شرکتهایی است که بهموقع رفع تعهد ارزی انجام دادهاند. این سیاست، در واقع نوعی پاداش به خوشحسابی ارزی و پایبندی به قوانین تلقی میشود. پیشفروش ارز، علاوه بر ایجاد اطمینان برای بنگاهها، امکان مدیریت بهتر جریانهای نقدی و برنامهریزی بلندمدتتر را فراهم میسازد. از سوی دیگر، این ابزار میتواند به کاهش شوکهای مقطعی در بازار ارز کمک کرده و انتظارات تورمی را تعدیل کند. وقتی فعالان اقتصادی بدانند که امکان دسترسی آینده به ارز برایشان فراهم است، انگیزه کمتری برای خریدهای هیجانی و انباشت غیرضروری ارز خواهند داشت.
تأمین مالی ارزی پروژهها برای پیوند بازار سرمایه و ارز
چهارمین محور تصمیمات بانک مرکزی، به تقویت تأمین مالی ارزی پروژهها از طریق ابزارهای نوین مالی بازمیگردد. انتشار انواع صکوک ارزی، صندوق پروژه ارزی، صندوق درآمد ارزی و استفاده از پیشفروش ارز در تالار دوم، نشاندهنده نگاه بلندمدت بانک مرکزی به پیوند میان بازار سرمایه و بازار ارز است. این رویکرد میتواند منابع ارزی را به سمت پروژههای زیرساختی، صنعتی و صادراتمحور هدایت کند و در عین حال، فشار تأمین مالی را از دوش نظام بانکی بردارد. تقویت این ابزارها، ضمن افزایش عمق بازار ارز، امکان مشارکت سرمایهگذاران داخلی و حتی خارجی را در پروژههای مولد فراهم میکند؛ موضوعی که در شرایط تحریمی از اهمیت مضاعف برخوردار است.
نظمبخشی به گردشهای مالی
در کنار سیاستهای حمایتی، بانک مرکزی همزمان بر تنظیم اقدامات نظارتی و انضباطی برای مواجهه با گردشهای مالی کلان با هدف سوداگری و اخلال در بازارهای ارز و طلا تأکید کرده است. این بخش از تصمیمات، مکمل طبیعی سیاستهای تخصیصی است؛ چراکه بدون مهار تقاضای سوداگرانه، هیچ سیاست حمایتی به ثبات پایدار منجر نخواهد شد. کنترل جریانهای مشکوک، رصد تراکنشهای کلان و برخورد با اخلالگران، نهتنها به آرامش بازار کمک میکند، بلکه پیام روشنی به فعالان غیرمولد میدهد که دوره بهرهبرداری از نوسانات مصنوعی رو به پایان است.
تعمیق تالار دوم؛ گام بهسوی بازار توافقی کارآمد
آخرین محور اعلامشده، تقویت عمق بازار و تسریع تأمین ارز در بازار توافقی تالار دوم مرکز مبادله ایران است. این اقدام، در کنار تأمین مؤثر ارز در تالار اول، میتواند به شکلگیری یک بازار چندلایه، شفاف و منعطف منجر شود؛ بازاری که در آن قیمتها بیش از گذشته بر اساس واقعیتهای عرضه و تقاضا شکل میگیرند و نقش سیاستگذار، از مداخله مستقیم به هدایت هوشمندانه تغییر میکند.
سخن پایانی
مجموعه تصمیمات اخیر بانک مرکزی را میتوان تلاشی جدی برای عبور از سیاستهای مقطعی و حرکت به سمت یک چارچوب پایدار در مدیریت بازار ارز دانست. تمرکز بر بنگاههای ارزآور، اصلاح نظام تخصیص، توسعه ابزارهای مالی ارزی و مقابله همزمان با سوداگری، نشان میدهد که سیاستگذار پولی بهدنبال ایجاد تعادل میان حمایت از تولید و حفظ ثبات بازار است. اگر این تصمیمات با تداوم، شفافیت و هماهنگی میان دستگاهها همراه شود، میتوان امیدوار بود که بازار ارز از یک عامل بیثباتکننده، به پیشرانی برای رشد اقتصادی، تقویت صادرات و افزایش تابآوری اقتصاد ملی تبدیل شود؛ مسیری که همسو با اهداف کلان کشور و سیاستهای اقتصاد مقاومتی ارزیابی میشود.
در روزهایی که ثبات بازار ارز به یکی از مطالبات اصلی فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان و عموم مردم تبدیل شده، بانک مرکزی با اعلام مجموعهای از تصمیمات عملیاتی، بار دیگر نقش محوری خود در مدیریت این بازار راهبردی را برجسته کرده است. تصمیماتی که به گفته مسئولان این بانک، با هماهنگی دستگاههای مختلف و در نشستی با حضور ارکان اثرگذار اقتصادی اتخاذ شده و طی روزهای اخیر وارد فاز اجرا شدهاند؛ تصمیماتی که هدف اصلی آنها، ایجاد ثبات پایدار در بازار ارز و هدایت منابع ارزی کشور به سمت تولید، صادرات و فعالیتهای مولد است. اعلام این بسته سیاستی در شرایطی صورت میگیرد که اقتصاد سالهاست از نوسانات ارزی آسیب دیده و بخش قابل توجهی از این نوسانات، نه ناشی از کمبود واقعی ارز، بلکه نتیجه ضعف در نظام تخصیص، فاصله زمانی میان تخصیص و تأمین و بعضاً انحراف منابع به سمت فعالیتهای غیرمولد بوده است. از همین رو، تأکید بانک مرکزی بر بازنگری و بازآرایی نظام بودجهبندی و تخصیص ارز با اولویت بنگاههای ارزآور را میتوان نقطه کانونی و راهبردی این بسته تصمیمات دانست. در سالهای گذشته، یکی از انتقادات جدی به سیاستهای ارزی کشور، عدم تفکیک روشن میان بنگاههای مولد و ارزآور با متقاضیان غیرمولد بوده است. در چنین فضایی، منابع محدود ارزی گاه به فعالیتهایی اختصاص یافته که نهتنها بازگشت ارز را تضمین نمیکردند، بلکه خود به عاملی برای تشدید تقاضای سوداگری تبدیل میشدند. تصمیم جدید بانک مرکزی مبنی بر اولویت تخصیص و تأمین ارز برای بنگاههای اقتصادی ارزآور، نشانهای روشن از تغییر این رویکرد است. این سیاست بهطور مشخص، پیام روشنی برای تولیدکنندگان، صادرکنندگان و شرکتهای فعال در زنجیره ارزش صادراتی دارد که هرچه نقش شما در خلق ارز و بازگشت آن به چرخه اقتصاد کشور پررنگتر باشد، دسترسیتان به منابع ارزی نیز تسهیل خواهد شد. چنین رویکردی، علاوه بر تقویت انگیزه صادرات، میتواند به اصلاح رفتار بنگاهها، افزایش شفافیت مالی و کاهش فشار بر ذخایر ارزی منجر شود. درتشریح بیشتر این موضوع ضرورت دارد تا عنوان بداریم که به تازگی شیریجیان، سخنگوی بانک مرکزی تصمیمات عملیاتی این بانک برای مدیریت بازار ارز و ثبات بخشی به آن را اعلام کرد و عنوان داشت که این تصمیمات با هماهنگی دستگاه های مختلف و در جلسه بانک مرکزی با حضور ارکان مختلف اتخاذ و جهت مدیریت بازار ارز و ایجاد ثبات بخشی در این بازار در دستور کار اجرا قرار گرفته است. به گفته وی این تصمیمات شامل موارد ذیل است؛ بازنگری و بازآرایی نظام بودجه بندی و تخصیص و تأمین ارز با اولویت تخصیص و تأمین ارز برای بنگاه های اقتصادی ارزآور، تلاش برای کاهش فاصله زمانی بین تخصیص و تأمین ارز در مرکز مبادله ایران به ویژه تأمین به روز ارز برای تخصیص های معتبر در تالار دوم این مرکز با اولویت تخصیص ارز برای متقاضیان خرد زیر ۵۰ هزار دلار، گسترش پیش فروش ارز برای کلیه شرکت هایی که به موقع رفع تعهد ارزی انجام داده اند. همچنین تقویت تأمین مالی ارزی پروژه های از طریق انتشار انواع صکوک ارزی به ویژه اوراق مرابحه ارزی، صندوق پروژه ارزی، صندوق درآمد ارزی و پیش فروش ارز در تالار دوم برای سرمایه گذاران، تنظیم اقدامات نظارتی انضباطی بانک مرکزی برای مواجهه با گردشهای مالی کلان با قصد سوداگری و اخلال در بازارهای ارز و طلا و همزمان با تأمین موثر ارز در تالار اول، تقویت عمق بازار و تسریع تأمین ارز در بازار توافقی تالار دوم مرکز مبادله ایران در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت. سخنگوی بانک مرکزی همچنین گفت: بجز موارد ۶ گانه، تصمیمات دیگری نیز در بانک مرکزی برای کنترل و مدیریت بازار ارز و طلا اتخاذ شده که در روزهای آینده اطلاعرسانی می شود.
کاهش فاصله تخصیص تا تأمین؛ گرهای قدیمی در مسیر تولید
یکی از محورهای مهم تصمیمات اعلامشده، تلاش برای کاهش فاصله زمانی بین تخصیص و تأمین ارز در مرکز مبادله ایران است؛ مسئلهای که سالها به یکی از دغدغههای اصلی فعالان اقتصادی تبدیل شده بود. طولانی شدن این فاصله، هزینههای تولید را افزایش داده، برنامهریزی بنگاهها را مختل کرده و در مواردی چهبسا به توقف خطوط تولید انجامیده است. تمرکز بانک مرکزی بر تأمین بهروز ارز، بهویژه برای تخصیصهای معتبر در تالار دوم و با اولویت متقاضیان خرد زیر ۵۰ هزار دلار، میتواند نقش مهمی در روانسازی تجارت خارجی ایفا کند. این اقدام، علاوه بر حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط، از تمرکز تقاضا در دست بازیگران بزرگ جلوگیری کرده و به تعمیق بازار رسمی ارز کمک خواهد کرد.
گسترش پیشفروش ارز؛ تقویت ابزارهای نوین مدیریت ارزی
تصمیم سوم بانک مرکزی در این بسته، گسترش پیشفروش ارز برای شرکتهایی است که بهموقع رفع تعهد ارزی انجام دادهاند. این سیاست، در واقع نوعی پاداش به خوشحسابی ارزی و پایبندی به قوانین تلقی میشود. پیشفروش ارز، علاوه بر ایجاد اطمینان برای بنگاهها، امکان مدیریت بهتر جریانهای نقدی و برنامهریزی بلندمدتتر را فراهم میسازد. از سوی دیگر، این ابزار میتواند به کاهش شوکهای مقطعی در بازار ارز کمک کرده و انتظارات تورمی را تعدیل کند. وقتی فعالان اقتصادی بدانند که امکان دسترسی آینده به ارز برایشان فراهم است، انگیزه کمتری برای خریدهای هیجانی و انباشت غیرضروری ارز خواهند داشت.
تأمین مالی ارزی پروژهها برای پیوند بازار سرمایه و ارز
چهارمین محور تصمیمات بانک مرکزی، به تقویت تأمین مالی ارزی پروژهها از طریق ابزارهای نوین مالی بازمیگردد. انتشار انواع صکوک ارزی، صندوق پروژه ارزی، صندوق درآمد ارزی و استفاده از پیشفروش ارز در تالار دوم، نشاندهنده نگاه بلندمدت بانک مرکزی به پیوند میان بازار سرمایه و بازار ارز است. این رویکرد میتواند منابع ارزی را به سمت پروژههای زیرساختی، صنعتی و صادراتمحور هدایت کند و در عین حال، فشار تأمین مالی را از دوش نظام بانکی بردارد. تقویت این ابزارها، ضمن افزایش عمق بازار ارز، امکان مشارکت سرمایهگذاران داخلی و حتی خارجی را در پروژههای مولد فراهم میکند؛ موضوعی که در شرایط تحریمی از اهمیت مضاعف برخوردار است.
نظمبخشی به گردشهای مالی
در کنار سیاستهای حمایتی، بانک مرکزی همزمان بر تنظیم اقدامات نظارتی و انضباطی برای مواجهه با گردشهای مالی کلان با هدف سوداگری و اخلال در بازارهای ارز و طلا تأکید کرده است. این بخش از تصمیمات، مکمل طبیعی سیاستهای تخصیصی است؛ چراکه بدون مهار تقاضای سوداگرانه، هیچ سیاست حمایتی به ثبات پایدار منجر نخواهد شد. کنترل جریانهای مشکوک، رصد تراکنشهای کلان و برخورد با اخلالگران، نهتنها به آرامش بازار کمک میکند، بلکه پیام روشنی به فعالان غیرمولد میدهد که دوره بهرهبرداری از نوسانات مصنوعی رو به پایان است.
تعمیق تالار دوم؛ گام بهسوی بازار توافقی کارآمد
آخرین محور اعلامشده، تقویت عمق بازار و تسریع تأمین ارز در بازار توافقی تالار دوم مرکز مبادله ایران است. این اقدام، در کنار تأمین مؤثر ارز در تالار اول، میتواند به شکلگیری یک بازار چندلایه، شفاف و منعطف منجر شود؛ بازاری که در آن قیمتها بیش از گذشته بر اساس واقعیتهای عرضه و تقاضا شکل میگیرند و نقش سیاستگذار، از مداخله مستقیم به هدایت هوشمندانه تغییر میکند.
سخن پایانی
مجموعه تصمیمات اخیر بانک مرکزی را میتوان تلاشی جدی برای عبور از سیاستهای مقطعی و حرکت به سمت یک چارچوب پایدار در مدیریت بازار ارز دانست. تمرکز بر بنگاههای ارزآور، اصلاح نظام تخصیص، توسعه ابزارهای مالی ارزی و مقابله همزمان با سوداگری، نشان میدهد که سیاستگذار پولی بهدنبال ایجاد تعادل میان حمایت از تولید و حفظ ثبات بازار است. اگر این تصمیمات با تداوم، شفافیت و هماهنگی میان دستگاهها همراه شود، میتوان امیدوار بود که بازار ارز از یک عامل بیثباتکننده، به پیشرانی برای رشد اقتصادی، تقویت صادرات و افزایش تابآوری اقتصاد ملی تبدیل شود؛ مسیری که همسو با اهداف کلان کشور و سیاستهای اقتصاد مقاومتی ارزیابی میشود.
