لزوم ارتقا بهره‌وری در راستای جهش تولید محصولات اساسی کشاورزی بررسی شد؛
جهش تولید از مسیر رشد بهره وری
گروه اقتصادی
یکی از موضوعات مهم بخش کشاورزی، ارتقا بهره‌وری و افزایش کیفیت فعالیت‌هاست و به همین خاطر فعالان این حوزه همواره می‌کوشند تا مهم افزایش بهره‌وری تحقق یابد و افزایش تولید محصولات استراتژیک بخش کشاورزی عملیاتی شود. کارشناسان و فعالان بخش کشاورزی عنوان می‌دارند که با توجه به نامگذاری شعارسال مبنی بر جهش تولید با مشارکت مردم از سوی مقام معظم رهبری، ضرورت دارد تا سلسله اقداماتی به طور مشترک میان وزارت جهاد کشاورزی و کشاورزان در دستور کار گیرد تا مشارکت مردم در بخش کشاورزی به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور عملیاتی شود. دراین راستا به تازگی مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی عنوان داشته است که اقداماتی به طور مشترک بین وزارت جهاد کشاورزی و کشاورزان در دستور کار قرار دارد که البته این موضوع از سال‌های قبل کلید خورده است. به گفته سهراب سهرابی؛ یکی از کارهای ویژه در این طرح، موضوع جهش تولید در اراضی دیم کشور است. این امر با مشارکت وزارت جهاد کشاورزی، ستاد اجرایی فرمان امام و کشاورزان گندمکار دیم بوده که آغاز شده است. در این پروژه آموزش و ارائه توصیه‌های فنی کشاورزان، در اختیار گذاشتن تسهیلات کم بهره و با سود ۴ درصد برای خرید ماشین آلات و ادوات دنباله بند دیمزارها، در اختیار گذاشتن کودهای بذر مال، عرضه کودها یا اسیدهای آمینه در مرحله داشت محصول، مبارزه با آفت و بیماری‌های خسارت زای گندم و در نهایت بازدید از مزارع کشاورزان کاری سه جانبه بوده که در حال پیگیری است. همچنین مقرر شده است که کشاورزان با انعقاد قرارداد با شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران وزارت جهاد کشاورزی و سازمان مرکزی تعاون روستایی به عنوان مجموعه دولت و همچنین تشکل‌ها و بخش‌های خصوصی که نیاز به گندم دارند، تولید و فروش را مدیریت بهینه کنند. مطابق با اظهارات این مقام مسئول؛ در بستر قرارداد، کمک‌های مالی به کشاورزان خواهد شد که این همکاری منجر به افزایش تولید در واحد سطح محصولات می‌شود. وی با بیان اینکه توسعه کشت‌های مکانیزه سومین سیاست هدف گذاری شده در بخش کشاورزی است، اظهار کرد: در این حوزه هم رکن اصلی کشاورزان هستند. قرار است با تغییر شیوه‌های کشت و به‌کارگیری روش‌های جدید مانند کشت روی پشته، کف جوی، کشت مستقیم در بقایای گیاهی، اجرای عملیات داشت و برداشت محصول به شکل اصولی، از طریق دریافت تسهیلات بانکی و راهنمایی‌هایی که کارشناسان کشاورزی می‌کنند، تولید در واحد سطح افزایش پیدا کند. بنا بر گزارشات موجود، استفاده از بذور اصلاح شده وتوسعه پروژه‌های آبیاری نوین، مصرف بهینه کودهای شیمیایی از دیگر دستورالعمل‌های جهش تولید بخش کشاورزی است که در سال جاری مطرح می‌باشد. به باور کارشناسان، اقدامات مشترک میان متولی دولتی و کشاورزان منجر به تولید و خودکفایی پایدار گندم در کشور خواهد شد و نتایج مثمرثمری را برای خودکفایی بخش کشاورزی و افزایش تولید رقم خواهد زد.
پیش‌نیازهای مشارکت مردم در جهش تولید بخش کشاورزی
ظرفیت سازی، تسهیم قدرت بین دولت و تشکل‌ها، توانایی متقابل برای اجماع‌سازی و اعتمادسازی طرفین از مهم‌ترین پیش‌نیازهای مشارکت مردم در جهش تولید بخش کشاورزی است که همواره تحلیلگران مسائل توسعه‌ای کشاورزی نسبت به آن تأکید دارند. همچنین ضرورت دارد تا بستر مناسبی برای پیگیری انواع سیاست‌های آموزشی، آگاهی بخشی، ترویجی، تشویقی برای مدیریت و استفاده بهینه از منابع پایه کشاورزی کشور دردستورکار قرار گیرد و دولت با واگذاری تصدی فعالیت‌ها، مشارکت و حضور مستقیم کشاورزان در بهره‌برداری، تصمیم‌گیری، مدیریت، طراحی و ارزشیابی برنامه‌های مرتبط با کشاورزی را عملیاتی سازد. در بررسی بیشتر این موضوع و لزوم ارتقا بهره‌وری برای جهش تولید محصولات اساسی کشاورزی به گفتوگو با سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم و همچنین عطاالله هاشمی، رئیس بنیادملی گندمکاران پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
عطاالله هاشمی، رئیس بنیادملی گندمکاران:
افزایش بهره‌وری و ارتقای تولید در گرو حمایت ویژه از کشاورزان است
عطاالله هاشمی، رئیس بنیادملی گندمکاران در گفتوگو با خبرنگار «رسالت» به لزوم مشارکت مردم برای تقویت تولیدات بخش کشاورزی و افزایش بهره‌وری پرداخت و دراین باره عنوان کرد: سرمایه‌گذاری و فعالیت در بخش کشاورزی مرتبط با فعالیت بخش خصوصی است. به بیان دیگر ۹۵ درصد فعالیت‌های کشاورزی مرتبط با بخش خصوصی است و به سبب فعالیت‌های این حوزه تحقق می‌یابد.
وی با اشاره به تحقق شعار سال با توجه ویژه به بخش کشاورزی افزود: حوزه کشاورزی یک بخش مردمی است و به طورکل مردم آن را اداره می‌کنند و با تولیدات خود زمینه بهره‌برداری و بهره‌وری را رقم می‌زنند. حضور مردمی در این بخش موجب شده تا بیشترین و پررنگ ترین سهم برای تحقق شعار سال متعلق به بخش کشاورزی و تولیدات کشاورزان باشد. هاشمی تصریح کرد: شعارسال ۱۴۰۳ جهش تولید با مشارکت مردم عنوان شده است و بالاترین سهم مشارکت مردم متعلق به بخش کشاورزی است. دراین بخش حضور دولت کمرنگ و عمده فعالیت از سوی کشاورزان است. بنابراین به منظور افزایش بهره‌وری و ارتقای تولید می‌بایست درصدد حمایت از کشاورزان بود. دولت می‌بایست توجه محسوسی به بخش کشاورزی داشته باشد و بسترهای مناسب از لحاظ سخت افزار و نرم افزارهای موردنیاز را فراهم کند.
رئیس بنیادملی گندمکاران همچنین خاطرنشان کرد: توجه به یافته‌های تحقیقاتی و قوانینی که به بخش تولیدی کمک می‌کند، اهمیت فراوانی دارد و موجب همراهی بیشتر با کشاورزان خواهد شد. همچنین اصلاح قوانین جاری و تدوین دستورالعمل‌های جدید الزام فراوانی دارد تا زیرساخت‌های بخش کشاورزی تکمیل و مجهز به آخرین تکنولوژی روز گردد.
او در پایان این گفتوگو متذکر شد: حمایت‌های تسهیلاتی و سرمایه‌گذاری گام مؤثر دیگر برای افزایش بهره‌وری و مشارکت مردم است. بی‌شک مجموع عوامل مذکور در تولید نقش خواهد داشت و زمینه ارتقای فعالیت را به همراه گسترش مشارکت کشاورزان رقم خواهد زد.
سمیه رفیعی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم:
مهم‌ترین رکن در اجرای الگوی کشت مشارکت مردم است
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم در گفتوگو با خبرنگار «رسالت» به تشریح لزوم ارتقا بهره‌وری و افزایش کیفیت فعالیت‌ها برای جهش تولید محصولات اساسی کشاورزی پرداخت و ضمن تأکید بر مشارکت مردم اظهارکرد: مشارکت حقیقی مردم اهمیت فراوانی دارد و می‌بایست این مهم را در حوزه‌های مختلف اقتصادی عملیاتی کنیم. مادامی مشارکت حقیقی مردم اتفاق خواهد افتاد که بسترهای حضور و تأثیرگذاری مردم از سوی دولت و مسئولان به دور از تبعیض‌ها و دسترسی‌های ویژه و برای آحاد مردم و هرآنکس که علاقه‌مند است در بخش های مختلف اقتصادی فعال باشد، فراهم گردد. وی با تأکید بر لزوم فراهم‌سازی بسترهای موردنیاز برای افزایش مشارکت مردم و ارتقای بهره‌وری افزود: ضرورت دارد تا زیرساخت‌های موردنیاز برای فعالیت علاقه‌مندان و فعالان فراهم گردد. بدیهی است که اگر مردم در شرایط عادلانه و منصفانه مشارکت داشته باشند، اقتصاد پایدار رقم خواهد خورد و رونق اقتصادی نیز عملیاتی خواهدشد. رفیعی با اشاره به اثرات حضور و مشارکت مردم در افزایش تولید بخش کشاورزی تصریح کرد: حوزه کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است چراکه امنیت غذایی کشور به واسطه تولیدات این بخش فراهم و تأمین می‌گردد. به طورحتم حضور مؤثر مردم در بحث کشاورزی راهگشا خواهد بود چراکه بخش کشاورزی یکی از مردمی‌ترین حوزه‌های اقتصاد است. نماینده مردم تهران در مجلس یازدهم با ارزیابی از بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی همچنین خاطرنشان کرد: متأسفانه در حوزه بهره‌وری و بهره‌وری کشاورزی تلاش‌ها کافی نبوده است. دراین راستا افزایش بهره وری اهمیت فراوانی دارد و این مهم از سوی مردم محقق خواهد شد. رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت باید زمینه افزایش مشارکت مردم و کشاورزان در تولید را رقم بزند، متذکر شد: مشارکت مردم مشروط به فراهم سازی فضای موردنیاز است. ضرورت دارد تا عرصه برای تأثیرگذاری مردم و اهداف‌شان، درنظرگرفته شود و دولت الزامات را تحقق ببخشد. عضو کمیسیون کشاورزی همچنین ادامه داد: برخی مؤلفه‌های بخش کشاورزی، گروگان تصمیمات اقتصادی است و به عنوان مثال تأمین پول گندمکاران یکی از همین موضوعات است. او با اشاره به اثرات افزایش مشارکت در بهبود شرایط تولید اضافه کرد: مشارکت مردم و حضورشان در صحنه‌های اقتصادی می‌تواند مؤثر واقع شود و ایجاد امید کند تا بخش مهمی از بار اقتصادی کشور کاهش یابد. وی با اشاره به لزوم اجرای دقیق الگوی کشت افزود: بارها عنوان شده که یکی از مهم‌ترین اولویت‌های بخش کشاورزی، اجرای دقیق الگوی کشت است چراکه به موجب اجرای دقیق این قانون، سردرگمی‌های بخش کشاورزی کاهش خواهد یافت و تولید تقویت خواهد شد. رفیعی در پایان این گفتوگو با بیان اینکه مهم‌ترین رکن عملیاتی برای اجرای دقیق الگوی کشت، مشارکت مردم است، یادآور شد: عدم اجرای قانون الگوی کشت موجب شکل‌گیری سردرگمی در بخش‌های مختلف کشاورزی خواهد شد. امیدواریم این مهم تحقق یابد و به صورت
۱۰۰ درصدی عملیاتی گردد.
یکی از موضوعات مهم بخش کشاورزی، ارتقا بهره‌وری و افزایش کیفیت فعالیت‌هاست و به همین خاطر فعالان این حوزه همواره می‌کوشند تا مهم افزایش بهره‌وری تحقق یابد و افزایش تولید محصولات استراتژیک بخش کشاورزی عملیاتی شود. کارشناسان و فعالان بخش کشاورزی عنوان می‌دارند که با توجه به نامگذاری شعارسال مبنی بر جهش تولید با مشارکت مردم از سوی مقام معظم رهبری، ضرورت دارد تا سلسله اقداماتی به طور مشترک میان وزارت جهاد کشاورزی و کشاورزان در دستور کار گیرد تا مشارکت مردم در بخش کشاورزی به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور عملیاتی شود. دراین راستا به تازگی مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی عنوان داشته است که اقداماتی به طور مشترک بین وزارت جهاد کشاورزی و کشاورزان در دستور کار قرار دارد که البته این موضوع از سال‌های قبل کلید خورده است. به گفته سهراب سهرابی؛ یکی از کارهای ویژه در این طرح، موضوع جهش تولید در اراضی دیم کشور است. این امر با مشارکت وزارت جهاد کشاورزی، ستاد اجرایی فرمان امام و کشاورزان گندمکار دیم بوده که آغاز شده است. در این پروژه آموزش و ارائه توصیه‌های فنی کشاورزان، در اختیار گذاشتن تسهیلات کم بهره و با سود ۴ درصد برای خرید ماشین آلات و ادوات دنباله بند دیمزارها، در اختیار گذاشتن کودهای بذر مال، عرضه کودها یا اسیدهای آمینه در مرحله داشت محصول، مبارزه با آفت و بیماری‌های خسارت زای گندم و در نهایت بازدید از مزارع کشاورزان کاری سه جانبه بوده که در حال پیگیری است. همچنین مقرر شده است که کشاورزان با انعقاد قرارداد با شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران وزارت جهاد کشاورزی و سازمان مرکزی تعاون روستایی به عنوان مجموعه دولت و همچنین تشکل‌ها و بخش‌های خصوصی که نیاز به گندم دارند، تولید و فروش را مدیریت بهینه کنند. مطابق با اظهارات این مقام مسئول؛ در بستر قرارداد، کمک‌های مالی به کشاورزان خواهد شد که این همکاری منجر به افزایش تولید در واحد سطح محصولات می‌شود. وی با بیان اینکه توسعه کشت‌های مکانیزه سومین سیاست هدف گذاری شده در بخش کشاورزی است، اظهار کرد: در این حوزه هم رکن اصلی کشاورزان هستند. قرار است با تغییر شیوه‌های کشت و به‌کارگیری روش‌های جدید مانند کشت روی پشته، کف جوی، کشت مستقیم در بقایای گیاهی، اجرای عملیات داشت و برداشت محصول به شکل اصولی، از طریق دریافت تسهیلات بانکی و راهنمایی‌هایی که کارشناسان کشاورزی می‌کنند، تولید در واحد سطح افزایش پیدا کند. بنا بر گزارشات موجود، استفاده از بذور اصلاح شده وتوسعه پروژه‌های آبیاری نوین، مصرف بهینه کودهای شیمیایی از دیگر دستورالعمل‌های جهش تولید بخش کشاورزی است که در سال جاری مطرح می‌باشد. به باور کارشناسان، اقدامات مشترک میان متولی دولتی و کشاورزان منجر به تولید و خودکفایی پایدار گندم در کشور خواهد شد و نتایج مثمرثمری را برای خودکفایی بخش کشاورزی و افزایش تولید رقم خواهد زد.
پیش‌نیازهای مشارکت مردم در جهش تولید بخش کشاورزی
ظرفیت سازی، تسهیم قدرت بین دولت و تشکل‌ها، توانایی متقابل برای اجماع‌سازی و اعتمادسازی طرفین از مهم‌ترین پیش‌نیازهای مشارکت مردم در جهش تولید بخش کشاورزی است که همواره تحلیلگران مسائل توسعه‌ای کشاورزی نسبت به آن تأکید دارند. همچنین ضرورت دارد تا بستر مناسبی برای پیگیری انواع سیاست‌های آموزشی، آگاهی بخشی، ترویجی، تشویقی برای مدیریت و استفاده بهینه از منابع پایه کشاورزی کشور دردستورکار قرار گیرد و دولت با واگذاری تصدی فعالیت‌ها، مشارکت و حضور مستقیم کشاورزان در بهره‌برداری، تصمیم‌گیری، مدیریت، طراحی و ارزشیابی برنامه‌های مرتبط با کشاورزی را عملیاتی سازد. در بررسی بیشتر این موضوع و لزوم ارتقا بهره‌وری برای جهش تولید محصولات اساسی کشاورزی به گفتوگو با سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم و همچنین عطاالله هاشمی، رئیس بنیادملی گندمکاران پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
عطاالله هاشمی، رئیس بنیادملی گندمکاران:
افزایش بهره‌وری و ارتقای تولید در گرو حمایت ویژه از کشاورزان است
عطاالله هاشمی، رئیس بنیادملی گندمکاران در گفتوگو با خبرنگار «رسالت» به لزوم مشارکت مردم برای تقویت تولیدات بخش کشاورزی و افزایش بهره‌وری پرداخت و دراین باره عنوان کرد: سرمایه‌گذاری و فعالیت در بخش کشاورزی مرتبط با فعالیت بخش خصوصی است. به بیان دیگر ۹۵ درصد فعالیت‌های کشاورزی مرتبط با بخش خصوصی است و به سبب فعالیت‌های این حوزه تحقق می‌یابد.
وی با اشاره به تحقق شعار سال با توجه ویژه به بخش کشاورزی افزود: حوزه کشاورزی یک بخش مردمی است و به طورکل مردم آن را اداره می‌کنند و با تولیدات خود زمینه بهره‌برداری و بهره‌وری را رقم می‌زنند. حضور مردمی در این بخش موجب شده تا بیشترین و پررنگ ترین سهم برای تحقق شعار سال متعلق به بخش کشاورزی و تولیدات کشاورزان باشد. هاشمی تصریح کرد: شعارسال ۱۴۰۳ جهش تولید با مشارکت مردم عنوان شده است و بالاترین سهم مشارکت مردم متعلق به بخش کشاورزی است. دراین بخش حضور دولت کمرنگ و عمده فعالیت از سوی کشاورزان است. بنابراین به منظور افزایش بهره‌وری و ارتقای تولید می‌بایست درصدد حمایت از کشاورزان بود. دولت می‌بایست توجه محسوسی به بخش کشاورزی داشته باشد و بسترهای مناسب از لحاظ سخت افزار و نرم افزارهای موردنیاز را فراهم کند.
رئیس بنیادملی گندمکاران همچنین خاطرنشان کرد: توجه به یافته‌های تحقیقاتی و قوانینی که به بخش تولیدی کمک می‌کند، اهمیت فراوانی دارد و موجب همراهی بیشتر با کشاورزان خواهد شد. همچنین اصلاح قوانین جاری و تدوین دستورالعمل‌های جدید الزام فراوانی دارد تا زیرساخت‌های بخش کشاورزی تکمیل و مجهز به آخرین تکنولوژی روز گردد.
او در پایان این گفتوگو متذکر شد: حمایت‌های تسهیلاتی و سرمایه‌گذاری گام مؤثر دیگر برای افزایش بهره‌وری و مشارکت مردم است. بی‌شک مجموع عوامل مذکور در تولید نقش خواهد داشت و زمینه ارتقای فعالیت را به همراه گسترش مشارکت کشاورزان رقم خواهد زد.
سمیه رفیعی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم:
مهم‌ترین رکن در اجرای الگوی کشت مشارکت مردم است
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم در گفتوگو با خبرنگار «رسالت» به تشریح لزوم ارتقا بهره‌وری و افزایش کیفیت فعالیت‌ها برای جهش تولید محصولات اساسی کشاورزی پرداخت و ضمن تأکید بر مشارکت مردم اظهارکرد: مشارکت حقیقی مردم اهمیت فراوانی دارد و می‌بایست این مهم را در حوزه‌های مختلف اقتصادی عملیاتی کنیم. مادامی مشارکت حقیقی مردم اتفاق خواهد افتاد که بسترهای حضور و تأثیرگذاری مردم از سوی دولت و مسئولان به دور از تبعیض‌ها و دسترسی‌های ویژه و برای آحاد مردم و هرآنکس که علاقه‌مند است در بخش های مختلف اقتصادی فعال باشد، فراهم گردد. وی با تأکید بر لزوم فراهم‌سازی بسترهای موردنیاز برای افزایش مشارکت مردم و ارتقای بهره‌وری افزود: ضرورت دارد تا زیرساخت‌های موردنیاز برای فعالیت علاقه‌مندان و فعالان فراهم گردد. بدیهی است که اگر مردم در شرایط عادلانه و منصفانه مشارکت داشته باشند، اقتصاد پایدار رقم خواهد خورد و رونق اقتصادی نیز عملیاتی خواهدشد. رفیعی با اشاره به اثرات حضور و مشارکت مردم در افزایش تولید بخش کشاورزی تصریح کرد: حوزه کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است چراکه امنیت غذایی کشور به واسطه تولیدات این بخش فراهم و تأمین می‌گردد. به طورحتم حضور مؤثر مردم در بحث کشاورزی راهگشا خواهد بود چراکه بخش کشاورزی یکی از مردمی‌ترین حوزه‌های اقتصاد است. نماینده مردم تهران در مجلس یازدهم با ارزیابی از بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی همچنین خاطرنشان کرد: متأسفانه در حوزه بهره‌وری و بهره‌وری کشاورزی تلاش‌ها کافی نبوده است. دراین راستا افزایش بهره وری اهمیت فراوانی دارد و این مهم از سوی مردم محقق خواهد شد. رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت باید زمینه افزایش مشارکت مردم و کشاورزان در تولید را رقم بزند، متذکر شد: مشارکت مردم مشروط به فراهم سازی فضای موردنیاز است. ضرورت دارد تا عرصه برای تأثیرگذاری مردم و اهداف‌شان، درنظرگرفته شود و دولت الزامات را تحقق ببخشد. عضو کمیسیون کشاورزی همچنین ادامه داد: برخی مؤلفه‌های بخش کشاورزی، گروگان تصمیمات اقتصادی است و به عنوان مثال تأمین پول گندمکاران یکی از همین موضوعات است. او با اشاره به اثرات افزایش مشارکت در بهبود شرایط تولید اضافه کرد: مشارکت مردم و حضورشان در صحنه‌های اقتصادی می‌تواند مؤثر واقع شود و ایجاد امید کند تا بخش مهمی از بار اقتصادی کشور کاهش یابد. وی با اشاره به لزوم اجرای دقیق الگوی کشت افزود: بارها عنوان شده که یکی از مهم‌ترین اولویت‌های بخش کشاورزی، اجرای دقیق الگوی کشت است چراکه به موجب اجرای دقیق این قانون، سردرگمی‌های بخش کشاورزی کاهش خواهد یافت و تولید تقویت خواهد شد. رفیعی در پایان این گفتوگو با بیان اینکه مهم‌ترین رکن عملیاتی برای اجرای دقیق الگوی کشت، مشارکت مردم است، یادآور شد: عدم اجرای قانون الگوی کشت موجب شکل‌گیری سردرگمی در بخش‌های مختلف کشاورزی خواهد شد. امیدواریم این مهم تحقق یابد و به صورت
۱۰۰ درصدی عملیاتی گردد.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
-
مهم‌ترین رکن در اجرای الگوی کشت مشارکت مردم است
-
افزایش بهره‌وری و ارتقای تولیددر گرو حمایت ویژه از کشاورزان است
-
اوتیسم؛ اختلالی که ناشناخته مانده است
-
جهش تولید از مسیر رشد بهره وری
-
ضرورت اعتماد به نیروهای مسلح
-
پیروزی نهایی فلسطین ملموستر شده است
-
دانشگاه اتاق فکر دولت است
-
فرافکنی به سبک الیزه
-
بخش خصوصی موتور محرک جهش تولید کشور
-
این جلسه در یادمان میماند!
-
نقش صنایع فرهنگی در زیست انسان
